اخوان ثالث، بیتردید یکی از قلههای شعر فارسی است. شاعری که از پشتوانه علمی مستحکمی برخوردار است؛ همین موضوع باعث سرآمدی او نسبت به تعداد زیادی از شاعران شده است. با استناد به تمامی مواردی که گفته شد میتوان شعر اخوان ثالث را در جایگاه شایستهای درزمینه پاسداشت، ارتقا بخشی زبان و ادبیات فارسی و مقابله با هجوم لغات بیگانه دانست.
به گزارش نباءخبر،به مناسبت سالروز درگذشت زنده یاد مهدی اخوان ثالث،در گفت و گو با دکتر قدمعلی سرامی و دکتر اسماعیل آذر،استادان سرشناس زبان و ادب فارسی و از دوستان او، زوایای تازه ای از نقش بی بدیل این شاعرنابغه را در اعتلای فرهنگ کشورمان بررسی کرده ایم
پاسداشت زبان فارسی بیتردید، یکی از رسالتهای نانوشته بزرگی است که برعهده تمام فارسیزبانان نهاده شده است. امروزه با پیشرفت و گسترش شبکههای ارتباطی، دسترسی به خبرها و مولفه های فرهنگ و ادبیات بسیاری از کشورهای جهان به سادگی امکانپذیر است؛ اما این ارتباطات، گذشته از مزایای آن، معایبی هم به همراه دارد. یکی از این معایب، ورود گسترده عناصر فرهنگ و زبان دیگر کشورها و تأثیرگذاری آن بر زبان و فرهنگ کشورمقصد است که با تضعیف زبان به عنوان عاملی هویتساز و وحدت آفرین، بسیاری از چالشهای هویتی به وجود خواهد آمد. برکسی پوشیده نیست که شاعران و نویسندگان فارسیزبان، در طول تاریخ با تولید آثار فاخر، همواره نقش مؤثری در حفظ زبان فارسی داشتهاند. چهارم شهریورسالروز درگذشت مهدی اخوان ثالث (۱۰ اسفند ۱۳۰۷ – ۴ شهریور ۱۳۶۹)، شاعر پرآوازه خراسانی با تخلص «م. امید» است. شاعری که بنا به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، مجموعه شعرهای او میتواند کارکردهای فراوانی درزمینه حفظ و ارتقای زبان فارسی داشته باشد. ازجمله آثار مهدی اخوان ثالث، میتوان به مجموعه شعرهای ارغنون، زمستان، آخر شاهنامه، از این اوستا، در حیاط کوچک پاییز در زندان و… اشاره کرد. به منظور آگاهی بیشتر از سبک شعری مهدی اخوان ثالث و چگونگی تاثیر این سبک بر زنده نگهداشتن زبان و ادبیات فارسی با دکتر قدمعلی سرامی و دکتر اسماعیل آذر، دو تن از استادان ادبیات فارسی و دوستان مهدی اخوان ثالث، مصاحبه کردهایم که در ادامه میخوانید.
تبلور تمام عیار سبک شعر خراسانی
استاد قدمعلی سرامی در گفتوگو با خراسان، ضمن اشاره به جایگاه ویژه زبان خراسانی در سرودههای مهدی اخوان ثالث میگوید: برای سخن گفتن از جایگاه شعر اخوان در خدمترسانی به زبان و ادبیات فارسی، ابتدا باید به بیان مقدمهای بپردازیم. اصالت کلمات در نقاط مختلف کشور، متفاوت است. در خراسان، ما شاهد کلمات با اصالتی هستیم و خراسانی بودن، یک امتیاز بزرگ برای شاعران است. اولین سبک شعر فارسی، سبک خراسانی است که ویژگی بزرگ این سبک نسبت به دیگر سبکها، تعداد بالای لغات فارسی موجود در آن است. شعر مهدی اخوان ثالث نیز به دلیل خراسانی بودن، دارای زبان و دایره لغات فارسی اصیل زیادی است. بنده، افتخار دوستی با اخوان را داشتم؛ او حتی در دیدارهای رودررو و سخن گفتنش، در انتخاب کلمات دقت بالایی داشت. طبیعی است که این دقت نظر در شعرهای او بسیار بالاتر است.
این استاد زبان و ادبیات فارسی میافزاید: اخوان ثالث به معانی کلمات، توجه زیادی داشت که این حاصل ارادت ویژه او به زبان فارسی است. او با این میزان از دقت در استفاده از کلمات فارسی و دوری از سهلانگاریها ،به همزبانهای ما و نسل آینده اثبات میکند ما زبانی داریم که همزمان با این که واژهها را به طور واقعی و بر اساس فرهنگ لغت به کار میبریم قابلیت این را نیز دارد که حالتی کنایی، استعاری و نمادین داشته باشد. پس باید بیشتر، قدر این زبان را بدانیم. شاعران بزرگ زبان فارسی ازجمله اخوان از ابتدای سرودن شعر، به جنبه آگاهی بخشی مردم جامعه از ظرفیت های زبان فارسی، توجه ویژهای داشتهاند.وی می گوید: اخوان چه در حوزه زبانشناسی و چه موضوعات اجتماعی دارای تفکرات تعلیمی است. او با لطافتهای شعری خودش، بدون این که نصیحتی مستقیم داشته باشد مخاطب را به سمت مطلوب رهنمون میکند. شعر تعلیمی اخوان با هوشمندی از مستقیم گویی دوری میکند، اخوان ثالث در بسیاری از زمینهها به دنبال بهروزی جامعه بوده و به ارتقای جامعه در این موارد، امید داشته است. او حتی اگر از اندوه میگوید در تمامی شعرها روزنههایی را به سمت امید باز میگذارد. اخوان ثالث بیجهت، تخلص «امید» را انتخاب نکرده است.
افزوده های اخوان به زبان فارسی
دکتر اسماعیل آذر هم که سابقه درخشانی در حوزه ترویج زبان و ادبیات فارسی در داخل و خارج از کشور دارد و گفتوگوهای رودر رویی با اخوان ثالث در این زمینه داشته است، میگوید: مهدی اخوان ثالث را میتوان از جمله شاعرانی دانست که ادبیات فارسی در عمق وجود او رسوخ کرده بود و دایم به ادبیات، مشغول بود. او برای فرزندانش نام هایی از قبیل لاله، لولی، تنسگل، توس و … را انتخاب کرده است.این استاد زبان و ادبیات فارسی در پاسخ به این سؤال که شعر اخوان ثالث تا چه حد میتواند بر جلوگیری از هجوم لغات بیگانه به زبان مردم جامعه و همچنین به ماندگاری برخی لغات کهن در حافظه اجتماع کمک کند، میافزاید: اخوان ثالث، علاوه بر زنده نگه داشتن بسیاری از واژههای کهن در جامعه امروز، خدمتی فراتر به زبان و ادبیات فارسی انجام داد. او واژههای زیادی را در زبان، خلق کرد؛ بنابراین یکی از اعتبارهای اخوان این است که به زبان و شعر فارسی افزود.وی خاطرنشان میکند: اخوان، در نحو دست میبرد و جای فعل و فاعل را بنا به اختیارات شاعری، تغییر میداد و با انجام همین تغییرات هدفمند، زبان را ارتقا بخشید. این موارد همه از نشانههای سبکی شعر اخوان ثالث است.
شعر اخوان در مقام یک سبک فاخر
اسماعیل آذر در ادامه به دلایل تمایز شعر اخوان از دیگر شاعران، می پردازد و میافزاید: زبان پاکیزه، دگرگونی در نحو زبان به شیوه شاعرانه و درست، قطع و وصلهای کلامی دارای لحن حماسی، گستردگی واژگان به دلیل مطالعات بالای شاعر، ایجاد روانی و سادگی، استفاده از کلمات و فضای دارای بوی عطر خراسانی، خلق شعرهایی فاخر در وصف شخصیتهای فراوان، اشیا، نام مکانها و نقشآفرینان، اطناب پذیری در عین کسل کننده نبودن شعر، تلخ طنزها و دلتنگیها و گلههایی دوست داشتنی نه از آن نوع دلتنگیها و گلههایی که مخاطب را از خواندن ادامه شعر بازدارد، از جمله مشخصات شعر اخوان است.این مترجم و استاد دانشگاه میگوید: اخوان ثالث، بیتردید یکی از قلههای شعر فارسی است. شاعری که از پشتوانه علمی مستحکمی برخوردار است؛ همین موضوع باعث سرآمدی او نسبت به تعداد زیادی از شاعران شده است. با استناد به تمامی مواردی که گفته شد میتوان شعر اخوان ثالث را در جایگاه شایستهای درزمینه پاسداشت، ارتقا بخشی زبان و ادبیات فارسی و مقابله با هجوم لغات بیگانه دانست.
