در دهه هفتاد میلادی، در یکی از روستاهای آلمان شرقی دختری زندگی میکرد که به خاطر پدر ایرانی و داشتن موهای مشکی و پوست سبزه، «توهین» میشنید و آزار میدید. او حالا زنی ۵۵ ساله است، در رأس حزبی که عمده شهرتش، مخالفت با مهاجران خارجی است. زارا واگنکنشت، سیاستمدار شناخته شده آلمان، به دنبال این است که چهره سیاسی کشورش را متحول کند.
در دهه هفتاد میلادی، در یکی از روستاهای آلمان شرقی دختری زندگی میکرد که به خاطر پدر ایرانی و داشتن موهای مشکی و پوست سبزه، «توهین» میشنید و آزار میدید. او حالا زنی ۵۵ ساله است، در رأس حزبی که عمده شهرتش، مخالفت با مهاجران خارجی است. زارا واگنکنشت، سیاستمدار شناخته شده آلمان، به دنبال این است که چهره سیاسی کشورش را متحول کند.
خانم واگنکنشت از ۱۹ سالگی وارد سیاست شده و به تدریج با پیمودن پلههای ترقی، اکنون رهبر حزبی تازه تاسیس و رو به رشد به نام خودش است: «اتحاد زارا واگنکنشت».
سال ۱۹۶۹ میلادی از مادری آلمانی و پدری ایرانی که برای تحصیل به برلین غربی آمده بود، به دنیا آمد. پدرش در سه سالگی به ایران بازگشت و او با مادربزرگ و پدربزرگش در یک روستای کوچک در تورینگن در آلمان شرقی بزرگ شد.
استیون ارلانگر، خبرنگار نیویورک تایمز که پیش از انتخابات محلی، شرق آلمان را گشته و با خانم زارا واگنکنشت مصاحبه کرده، میگوید او در پاسخ به این سوال که آیا هیچوقت به دنبال پدرش گشته، ترجیح داده سکوت کند و نظری ندهد. اما سال ۲۰۰۹ که برای اولین بار وارد پارلمان آلمان شد، بهطور رسمی نام خود را به جای «زارا» با دیکته آلمانی، به صورت ایرانی آن یعنی «زهرا» نوشت.
در رسانههای فارسی نام او را بیشتر سارا یا زهرا مینویسند، اما رایجترین تلفظ نام او در آلمان زارا است.
نشریه «نامه مردم» ارگان حزب توده ایران سال ۲۰۰۷ در مقدمهای بر مصاحبه با خانم واگنکنشت نوشته که او تمایلی نداشته درباره نام «زهرا» صحبت کند. به گزارش نامه مردم، خانم واگنکنشت کلمات محدودی را به فارسی میداند.
خانم واگنکنشت چند ماه پیش از فروریختن دیوار برلین به حزب کمونیست پیوست. پایاننامه مقطع کارشناسی او درباره برداشتهای کارل مارکس از هگل بود که در یک کتاب منتشر شد. او در رشته اقتصاد دکترا گرفت. پس از فروریختن دیوار برلین، فعالیتش با احزاب چپ ادامه داشت. ابتدا عضو حزب سوسیال دموکرات آلمان بود و از طرف این حزب در سال ۲۰۰۴ وارد پارلمان اروپا شد. بعد از ادغام حزب سوسیال دموکرات آلمان با حزب کارگر وعدالت اجتماعی و تشکیل «حزب چپ» (دی لینک) او هم به این حزب پیوست.
ابتدا قصد داشت در حزب چپ آلمان معاون حزب باشد، اما به دلیل اختلاف با سران حزب، از این کار منصرف شد. سال ۲۰۰۹ موفق شد وارد پارلمان آلمان (بوندستاگ) و سخنگوی حزب چپ در پارلمان شود. سال ۲۰۱۰ سرانجام به خواستهاش رسید و توانست با بیش از ۷۵ درصد آرا و محبوبیت بالا در حزب، معاون حزب چپ شود.
اختلاف او با سران حزب چپ ادامه داشت تا اکتبر ۲۰۲۳ که تصمیم گرفت از این حزب جدا شود. هنگام جدایی اعلام کرد: «اینطور که پیش میرود، تا ۱۰ سال دیگر آلمان قابل تشخیص نخواهد بود.»
با افزایش محبوبیت تدریجی در شرق آلمان، ژانویه سال ۲۰۲۴ میلادی او حزب خود را تاسیس کرد.
همسر او اسکار لافونتین سیاستمدار ۸۱ ساله آلمانی است که قبلا دبیرکل حزب سوسیال دموکرات آلمان و وزیر دارایی بوده است. او که مانند همسرش از منتقدان سرسخت حزب چپ است، سال ۲۰۲۲ در اعتراض به عملکرد این حزب، از آن خارج شد.
زارا واگنکنشت را در آلمان به عنوان سیاستمداری جنجالی میشناسند که در هیچ حزبی نگنجید جز حزبی که خودش ساخت.
او اعتقاد دارد که مردم از احزاب اصلی چپ آلمان و سبزها روی گرداندهاند، چون هیچ کدام خواسته واقعی آنان را دنبال نمیکنند. او با استفاده از ضعیف شدن احزاب اصلی، به دنبال ملغمهای از سیاستهای راست و چپ برای جلب نظر افرادی بیشتر است.
در کل او را به عنوان سیاستمداری پوپولیست میشناسند که سیاستهای اقتصادی چپ (برابری و کاهش شکاف طبقاتی و افزایش حداقل دستمزد) و سیاستهای فرهنگی راست (مخالفت با مهاجران و کمک به اوکراین) دارد.
اعتقاد دارد احزاب چپ میانه آلمان به جای حل مشکلات اصلی داخلی به دنبال حل مشکلات جهان هستند. او حزب سبز، یکی از چند ائتلاف تشکیل دهنده دولت آلمان، را مثال میزند و میگوید طبیعتا این حزب باید ضد جنگ باشد، اما به دلیل حمایت از اوکراین به یک حزب «جنگطلب» تبدیل شده است.
منتقدانش او را به همراهی با روسیه متهم میکنند. در پاسخ خانم واگنکنشت میگوید به ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، اعتماد ندارد، اما او را درک میکند که مخالف گسترش ناتو به شرق است. او بر این باور است که ناتو به جای آنکه صلح به ارمغان بیاورد، آتش جنگ را شعلهور کرده است. به اعتقاد او برای نجات جان افراد گرفتار در جنگ هیچ راهی وجود ندارد جز گفتوگو.
یکی از دلایل اختلاف او با سران دیلینک درباره تحریم روسیه بر سر جنگ اوکراین بود. او از مخالفان تحریم روسیه است و دیپلماسی خارجیاش فاصله گرفتن از آمریکا است.
با اینکه از سمت چپ سیاست برخاسته، بعضی دیدگاههایش با راستترین حزب آلمان هماهنگ است؛ از جمله مخالفت جدی با پذیرش مهاجران و مخالفت با ارسال سلاح و کمک به اوکراین، بدون آنکه بخواهد انگ «نئونازیسم» را به خود بچسباند.
اما با این حال مخالفان دیدگاههای تند او درباره مهاجرت نظر دیگری دارند و او را به مهاجرستیزی متهم میکنند. در مراسم و سخنرانیهای انتخاباتی گروههایی که خود را «ضد فاشیسم» میخوانند، با رنگ و کیک به او حمله میکنند.
زارا واگنکنشت کیست؟ سیاستمدار پوپولیستی که میخواهد آلمان را متحول کند
سال ۲۰۱۶ یکی از اعضای گروهی که خود را جمعیت ضدفاشیستی «کیک برای ضد انسانها» میخواند، کیک شکلاتی را به سمت خانم واگنکنشت پرت کرد
سیاستهای ضدمهاجرتی او در سال ۲۰۱۵ و با ورود حدود یک میلیون پناهجویان سوری و کشورهای دیگر به آلمان، شدت گرفت و شکاف او با حزب چپ را عمیقتر کرد.
او تفاوتهای زیادی هم با احزاب راست دارد. مثلا بر خلاف حزب راست افراطی «آلترناتیو برای آلمان» مخالف خروج از ناتو و اتحادیه اروپا و مدافع جدی اصول دموکراسی از جمله آزادی بیان است.
سارا واگنر، استاد دانشگاه کویینز در بلفاست به بیبیسی میگوید حزب اتحاد واگنکنشت میتواند بخشی از آرای راست افراطی را در آلمان جذب کند و از روند رو به رشد ایافدی که یک حزب دست راستی است بکاهد.
در انتخاباتهای اخیر حزب راستگرای افراطی ایافدی یا «آلترناتیو برای آلمان» در شرق موفقیت چشمگیری به دست آورده و طبق نظرسنجیها در ایالتهایی مثل تورینگن، زاکسن و براندنبورگ از احزاب جریان اصلی جلو زده و رتبه اول را گرفته است. این اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم است که یک حزب دست راستی افراطی در آلمان به چنین موفقیتی میرسد و در کل کشور و نه فقط شرق به عنوان یکی از پرطرفدارترین احزاب محسوب میشود. حزب آلترناتیو هم مانند حزب خانم واگنکنشت حزبی نوپا است که کمی بیش از یک دهه از عمر آن نمیگذرد.
شاخص سالانه اندیشکده تیمبرو در سوئد از روند پوپولیسم اقتدارگرا در اروپا نشان میدهد در انتخابات پارلمانی ۲۰۲۴ احزاب پوپولیست موفقیت چشمگیری داشتهاند و این روندی است که گرچه از سه دهه قبل شروع شده اما در برخی از کشورهای اروپایی سرعت آن بیشتر بوده است. حزب ایافدی در آلمان و کنفدراسیون در لهستان از جمله این احزاب راست افراطی هستند.
حزب اتحاد زارا واگنکنشت در زمان تاسیس حدود یک میلیون و پانصد هزار دلار در صندوق داشته که احتمالا در زمان انتخابات اتحادیه اروپا و سپس انتخابات ایالتی این مقدار بیشتر هم شده است. با این حال تجربه فعالیت احزاب در آلمان نشان داده احزاب متکی به افراد اقبال چندان زیادی برای موفقیت ندارند مانند حزبی که یک قاضی آلمانی به نام رانلد شیل در سال ۲۰۰۰ میلادی تاسیس کرد.
زارا واگنکنشت کیست؟ سیاستمدار پوپولیستی که میخواهد آلمان را متحول کند
سه روز قبل از انتخابات ایالتی یکشنبه اول سپتامبر ۲۰۲۴، در یک مراسم سخنرانی انتخاباتی یک مخالف به سمت خانم واگنکنشت رنگ پرتاب کرد
مسائل مهاجرتی، جنگ اوکراین و مسائل اقتصاد داخلی از اولویتهای او برای جذب مخاطبان جدید به حزبش بوده است و در مسائل خارجی بیشتر بر رابطه آلمان با روسیه و آمریکا و ناتو اظهارنظر کرده تا خاورمیانه.
او سال ۲۰۰۷ در مصاحبهای با آبتین سرمدی از نشریه «نامه مردم» از غرب و بهویژه آمریکا انتقاد کرده بود که به ادعای او به بهانه برنامه اتمی در حال آماده کردن مقدمات جنگ با ایران بودهاند: «آنچه برای کشورهای دیگر مجاز است، برای ایران ممنوع است و آنچه در ایران مورد انتقاد است، در کشورهای دیگر جایز است و اجرا هم میشود. تازه، این در حالی است که هنوز کسی نتوانسته ثابت کند این کشور در حال ساختن بمب اتم است. بنابراین اینجا صحبت بر سر توقف تسلیحاتی اتمی ایران نیست، بلکه صحبت برسر تسلط بیچون و چرا و نامحدود آمریکا بر منطقه است.»
پس از گذشت حدود ۱۷ سال از آن مصاحبه، ممکن است مواضع امروز خانم واگنکنشت تغییر کرده باشد؛ اما آن زمان در ادامه مصاحبه گفته بود که سیاست خارجی و سخنان سران ایران بهویژه درباره اسرائیل «تحریکآمیز» و به زیان مردم این کشور است: «ایران باید در مسائل اتمی خود به مسیری گام بگذارد که در آن کاملا شفاف نشان داده شود که اهداف صلحجویانه دارد. نباید خود را به دام تحریکات بیاندازند.»
موضعش درباره غزه یکی دیگر از دلایل اختلاف و انتقاد حزب دیلینک از او بود که در ۲۳ اکتبر ۲۰۲۳ غزه را «زندان در فضای باز» خوانده بود. او همچنین اسرائیل را به یک «جنگ بیرحمانه» متهم کرده بود؛ ضمن آنکه اسکار لافونتین، همسرش هم گفته بود اسرائیل مشغول «جنایات جنگی» است.
