صدای پای «پوتین» در شبه جزیره عربستان

به نقل از صدا نیوز ،از دسامبر سال ۲۰۱۶ که مذاکرات آستانه درباره حل بحران سوریه آغاز شد، تحلیلگران غربی با دقت نقش فزاینده روسیه به عنوان یکی از میانجیگرهای بحران‌های خاورمیانه را رصد می‌کنند.

 در این مدت تحلیل‌های مختلفی درباره مداخله‌های پرریسک انجام شده در سوریه ارائه شد؛ مداخله‌هایی که باعث شکل‌گیری دایره‌ای از پیش‌بینی‌ها در بحران‌های امنیتی خاورمیانه شد؛ جایی که مسکو در آن برای خود نقش دیپلماتیک کلیدی و مهمی قائل است. در این میان آنچه بیشتر از دیگر موقعیت‌ها در میان صاحبنظران به بحث گذاشته می‌شود، مداخله دیپلماتیک روسیه در یمن، بحران قطر و رویارویی ایران و عربستان است.
در حالی که هر کدام از این سه بحران، به روسیه فرصت مغتنم و باارزشی برای توسعه نفوذ ژئوپلیتیکال خود در خاورمیانه ارائه می‌کند، سیاستمداران غربی توجه شایسته‌ای به چشم‌انداز مداخله دیپلماتیک روسیه در یمن نمی‌کنند. این کم‌توجهی، ناشی از کوتاه‌بینی است. بحران یمن دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که برای مداخله دیپلماتیک روسیه مانند آنچه در قبال سوریه در پیش گرفت، مزایای فراوانی دارد و به ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، فرصت کم‌هزینه و باارزشی می‌دهد تا قدرت مسکو را در خاورمیانه تقویت کند. ساکنان کاخ کرملین، یمن را به عنوان مقصدی جذاب برای مداخله‌گری‌های دیپلماتیک خود می‌دانند زیرا باور دارند عربستان سعودی مایل است به رفتارهای خصمانه‌اش در یمن پایان دهد، البته در صورتی که توافق و شرایط برایش منفعت داشته باشد.

 عادل الجبیر وزیر خارجه سعودی در آخرین سفر خود به مسکو، پرده از این تمایل عربستان برداشت. جبیر در پاسخ به پرسش خبرنگاران روسیه، مدعی شد، عربستان سعودی نیز خواستار ثبات و توافق دیپلماتیک یمن است که به موجب قطعنامه ۲۲۱۶ شورای امنیت سازمان ملل که در آوریل ۲۰۱۵ صادر شد، تمام گروه‌های مسلح باید اسلحه‌های خود را زمین بگذارند و به جنگ داخلی یمن پایان دهند. افزایش سیاست‌های ضدجنگ در سپهر سیاسی سعودی رابطه مستقیمی با کاهش نفوذ و قدرتشان در یمن و شکست‌های پی در پی غیرقابل انتظارشان دارد. عدم پیروزی استراتژیک و مهم عربستان در یمن از پائیز ۲۰۱۵ که جنگ را آغاز کردند، سیاستمداران آل سعود را متقاعد کرده که از آتش درگیری یمن، هیچ آبی برایشان گرم نمی‌شود. تصمیم به استعفا و کناره‌گیری عربستان از یمن، زمانی تقویت شد که قطر در ماه ژوئن خود را از شورای همکاری کشورهای حوزه خلیج فارس کنار کشید و امارات متحده عربی نیز حملات هوایی خود را علیه گروه الاصلاح، حزبی که مورد حمایت عربستان سعودی است، آغاز کرد.

 با وجودی که مداخله نظامی عربستان سعودی در یمن به یک درگیری طولانی منتهی شده است، روسیه روابط مثبتی با رهبران در هر دو طرف جنگ داخلی داشته است. روسیه برای حفظ تعهد خود به مذاکرات دیپلماتیک فراگیر، یک سفارت در صنعای تحت نظارت و مدیریت حوثی‌ها و یک کنسولگری در عدن، پایتخت حکومت منصور هادی، ایجاد کرد. از طریق این کانال‌های دیپلماتیک، مسکو با گروه‌های حامی عربستان و گروه‌های موافق ایران در مورد اقدامات ضد تروریسم مشورت می‌کند و مذاکرات غیر رسمی را در زمینه حل اختلافات در یمن انجام می‌دهد.

 مداخله دیپلماتیک موفق روسیه در یمن همچنین پیامدهای مثبت بسیاری برای دستور کار ژئوپلیتیک مسکو در خاورمیانه خواهد داشت. از دیدگاه تاکتیکی در کوتاه مدت، پایان دادن به مناقشات باز در یمن به روسیه فرصتی برای تقویت پایه‌های خود به عنوان یک قدرت نظامی بزرگ در دریای سرخ می‌دهد. از سال ۲۰۰۹، مقامات نظامی روسیه ابراز علاقه کرده‌اند پایگاه نیروی دریایی روسیه را در یمن ایجاد کنند. این پایگاه دریایی، دسترسی روسیه به خطوط دریایی دریای سرخ را افزایش خواهد داد و به مسکو دسترسی به تنگه مهم و استراتژیک باب المندب را خواهد داد که دریای سرخ را به خلیج عدن پیوند می‌دهد. از آنجا که بیشتر شهرهای ساحلی دریای سرخ در کنترل نیروهای حوثی ضد امریکایی است، قطعاً پذیرش درخواست ساخت پایگاه نظامی مسکو با پاسخ مشتاقانه و گرمی از سوی سیاستمداران محلی روبه‌رو شد.

 همانگونه که وینیامین پاپوف، سفیر سابق روسیه در یمن هم گفته، افزایش گفت‌و‌گوهای دیپلماتیک روسیه میان گروه‌ها و احزاب مختلف یمنی و کمک روسیه به ارسال کمک‌های انساندوستانه به مردم باعث می‌شود، جو خاورمیانه به‌طور مثبتی در حمایت از روسیه تغییر کند و جایگاه روسیه در خاورمیانه بیشتر از همیشه رفیع شود. نتیجه تحقیقاتی در مرکز تحقیق جوان عرب ۲۰۱۷، که بزرگ‌ترین مرکز نظرسنجی خاورمیانه است، نشان می‌دهد که چگونه مداخله روسیه باعث ترمیم جایگاهش در افکار عمومی مردم جهان عرب می‌شود. براساس آن تحقیق، ۲۱ درصد از جوانان عربی روسیه را به عنوان کشور متحد خود می‌بینند. درحالی که در سال ۲۰۱۶، ۹ درصد از رای‌دهندگان روسیه را متحد کشور خود می‌دانستند.

 از سوی دیگر، به دنبال نتیجه این نظرسنجی، بیشتر رای‌دهندگان از حمایت واشنگتن از نیروهای ائتلاف عربی به رهبری آل سعود انتقاد کرده بودند و بر همین اساس جایگاه امریکا در ذهنشان تنزل پیدا کرده بود. به همین خاطر است که تحلیلگران معتقدند اگر روسیه سیاستی متفاوت از ایالات متحده در یمن پیشه کند، به‌طور حتم از حمایت افکار عمومی هم برخوردار خواهد بود و آینده درخشانی برای خود در خاورمیانه دست و پا خواهد کرد. اگر مسکو حضور دیپلماتیک خود را در یمن توسعه بدهد و پایان جنگ ۲ ساله را رقم بزند و به ایجاد ثبات سیاسی این کشور کمک کند، به سختی می‌توان جایگاه مهمی برای روسیه در خاورمیانه طی سال‌های آتی در نظر نگرفت.