شرایط فعلی مشکل است که توافقی جامع انجام شود تا علاوه بر مسائل هستهای سایر موارد را در برگیرد. وضعیت منطقهای و بینالمللی هم بهگونهای نیست که آمادگی یک تحول دیپلماتیک در ارتباط با ایران را داشته باشد. از سوی دیگر آمریکاییها نیز به دلیل مسئله جنگ اوکراین و انتخابات آینده ریاست جمهوری اراده لازم را برای حل مسائل با ایران ندارند. آمریکا در شرایط فعلی ترجیح میدهد با ایران پروژه توقف در برابر توقف را دنبال کند.
به گزارش نبأخبر، وزیر امور خارجه در حالی از آمادگی برای مذاکرات با محوریت سند سپتامبر سال گذشته سخن گفته که آمریکا، اتحادیه اروپا و کانادا تحریمهایی را علیه ایران وضع کردهاند. او همچنین در گفتگو با روزنامه الوفاق گفته «سلطان عمان ایدههایی برای بازگشت تمام طرفها به توافق هستهای مطرح کرده است». از سوی دیگر رئیسی امروز برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل وارد نیویورک شده است. مجمع عمومی همواره محلی برای رایزنی سران کشورها بدون در نظر گرفتن عرفهای دیپلماتیک بوده که رایزنی و مذاکرات را سهل میکند. در ارتباط با این موضوع گفتوگو با قاسم محبعلی مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه را در ادامه میخوانید:
با توجه به تحریمهای اخیر آمریکا و اتحادیه اروپا به نظر شما میتوان به ازسرگیری مذاکرات با سند سپتامبر و همچنین میانجیگری عمان امیدوار بود یا خیر؟
دیپلماسی هیچگاه تعطیل نمیشود اما نمیتوان از دیپلماسی انتظار داشت که بهسرعت نتیجه دهد. تحریمهای وضعشده علیه ایران صرفاً به دلیل برنامه هستهای نبوده و سایر موارد حقوق بشری و نظامی را شامل میشود. یعنی طرف مقابل با بهانههای دیگری ایران را تحریم کرده است.
بنابراین اگر قرار باشد مذاکرات منجر به لغو همه تحریمها شود باید راجع به تمام مسائل مورد اختلاف انجام شود و نه صرفاً راجع به برنامه هستهای ایران.
اما در شرایط فعلی مشکل است که توافقی جامع انجام شود تا علاوه بر مسائل هستهای سایر موارد را در برگیرد. وضعیت منطقهای و بینالمللی هم بهگونهای نیست که آمادگی یک تحول دیپلماتیک در ارتباط با ایران را داشته باشد. از سوی دیگر آمریکاییها نیز به دلیل مسئله جنگ اوکراین و انتخابات آینده ریاست جمهوری اراده لازم را برای حل مسائل با ایران ندارند. آمریکا در شرایط فعلی ترجیح میدهد با ایران پروژه توقف در برابر توقف را دنبال کند.
با توجه به اینکه ایران مجوز فعالیت 8 بازرس آژانس را لغو کرده به نظر شما همکاری ایران با آژانس بینالمللی چه تأثیری در روند مذاکرات ایران با غرب میگذارد؟
طبق تعهدی که ایران به ان پی تی دارد مکلف است با آژانس همکاری کند تا نشان دهد که برنامه هستهایاش صلحآمیز است. به همین دلیل وقتی مجوز 8 بازرس را لغو میکند همکاری با آژانس دچار مشکل میشود.
اما همانطور که اشارهشده ایران این اقدام را در مقابل اقدام اروپاییها که تحریمهای موشکی را لغو نکردند و تحریمهای جدیدی را اضافه کردند و خواستار همکاری بیشتر ایران با آژانس شدند انجام داده است. البته آژانس هم در گزارشهای آخر خودش مدعی شده که ایران در همکاری با این نهاد بینالمللی پیشرفتی نداشته است.
نظر شما در ارتباط با سفر رئیسجمهور به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل چیست؟ آیا این سفر میتواند برای احیای مذاکرات امیدواری ایجاد کند؟
برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید پرسید که مشکل ایران با کدام کشور است؟ مشکل ایران بهطور مشخص با طرف آمریکایی است. شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل در دورههای گذشته در زمان ریاست جمهوری خاتمی، روحانی و احمدینژاد هم بود. آن روسای جمهور هم این فرصت را داشتند که بتوانند با روسای جمهور آمریکا بنشینند و مذاکره کنند اما امکان این موضوع هیچگاه وجود نداشته است. اکنون نیز بنده تصور نمیکنم که تغییری در وضعیت انجامشده باشد که رئیسجمهور بتواند با طرف آمریکایی بدون واسط مذاکره کند. رئیسجمهور قادر به تصمیمگیری برای مذاکره با آمریکا نیست اگر چنین مجوزی به روسای جمهور داده میشد شرایط تغییر میکرد.
با توجه به نفوذی که عربستان در کشورهای عربی دارد آیا آمریکا همچنین نفوذی را در کشورهای اروپایی دارد؟ در صورت توافق آمریکا میتواند اروپاییها را به همکاری با ایران ملزم کند؟
عربستان و آمریکا دو موضوع متفاوت از یکدیگر هستند. عربستان جزوی از اتحادیه عرب است اما هیچ کشوری مانند عربستان در این اتحادیه نفوذ ندارد. زیرا کشورهای مصر، الجزایر، سوریه، عراق و لیبی دچار افول شدند. بنابراین عربستان نقش اصلی را در اتحادیه عرب، شورای همکاری خلیجفارس و حتی در سازمان همکاریهای اسلامی ایفا میکند. اما رابطه آمریکا با اروپا متفاوت است. اروپا ازلحاظ امنیتی به آمریکا وابسته است درصورتیکه از جنبه اقتصادی شرایط کمی متفاوت است.
در دوره ترامپ مشخصشده که اروپاییها علاقه نداشتند که با آمریکا همکاری کنند اما آمریکاییها ابزارهای مختلفی دارند و اروپا اگر خواسته باشد مقابل آمریکا بایستد مانند چین، روسیه و سایر کشورهای دنیا قادر نیست که بتواند در مقابل تصمیمات آمریکا ایستادگی کند و سیاست متقابل را اتخاذ کند. بهخصوص شرکتهای اروپایی همکاری زیادی با آمریکا دارند و بیشترین روابط تجاری و بیشترین منافع را در رابطه با آمریکا میبینند و حاضر نیستند حتی به خاطر دولتهایشان این منافع را از دست بدهند و زیان ببینند.
بنابراین عربستان و بسیاری از کشورهای عربی در اتحادیه عرب و در شورای همکاری خلیجفارس و حتی در کنفرانس اسلامی عربستان این نفوذ را دارد که آنجا را مدیریت کند.
اما در اروپا اگر ایران سیاست متقابل را دنبال کند و در آمریکا رئیسجمهوری شبیه بایدن یا اوباما سر کار نباشد ممکن از شرایط تغییر کند.
