آزادی موصل، مرگ ابوبکر البغدادی و آینده داعش

اعلام خلافت ابوبکر البغدادی در سال ۲۰۱۴ در مسجد نوری موصل موجب بوجود آمدن شوکی بزرگ در منطقه شد. این اتفاق بعد از سقوط موصل مرکز استان نینوا و دومین شهر بزرگ عراق در دهم ژوئن ۲۰۱۴(بیستم خرداد ۹۳) روی داد. داعش در آن روزها به طرز شگفت انگیزی در حال پیشروی در خاک عراق بود و ظرف سه روز ۱۰۸ هزار کیلومتر مربع معادل ۴۰ درصد از اراضی عراق شامل شش استان نینوا، صلاح الدین، الانبار، بخشی از استان دیاله و بخشی از کرکوک و حومه بغداد را اشغال کرد و تا پشت دیوارهای بغداد رسید. اگرچه همان موقع اخباری از حمایت کشورهای مختلف، خیانت و پشتیبانی برخی جریانات سیاسی عراق از این گروه تروریستی منتشر می شد اما بدون شک جنایت های وحشتناک داعش و تهدید و رعبی نیز که ایجاد شده بود در پیشروی آن تاثیر مهمی داشت.

اما بعد از این اتفاق با فتوای مرجعیت در عراق، یکپارچگی بیشتر حکومت مرکزی در عراق، بسیج مردمی و ایجاد نیروی حشد الشعبی و … موجبات توقف و شکست های بعدی این گروه فراهم شد به گونه ای که بعد از گذشت هشت ماه از آغاز عملیات بازپس گیری موصل و در هشتم تیرماه حیدرالعبادی از پایان دولت خرافه خبر داد.

قبل از آن نیز ارتش و نیروهای مردمی عراق توانسته بودند جرف الصخر، آمرلی، دیاله، تکریت، بیجی، الرمادی، فلوجه و … را از دست داعش نجات دهد.

در حال حاضر عراق بعد از گذشت سه سال از اشغال موصل تقریبا همه مناطق خود را از گروه تروریستی داعش بازپس گرفته و آنچه باقی مانده یک سری نیروها و هسته های منفعل داعش در الحویجه، تلعفر و القائم هستند. در این بین حیدر العبادی، نخست وزیر عراق نیز وعده داده که بزودی عملیات آزادی تلعفر در غرب موصل، الحویجه در جنوب غربی کرکوک و مناطق عنه، راوه و قائم در شمال غربی الانبار نیز آغاز می شود.

البته داعش به شکست خود در موصل اعتراف کرده و شهر تلعفر را به عنوان مرکز موقت فرماندهی خود معرفی کرد. در این ارتباط الموصلی که به عنوان معاون فرماندار تلعفر در گروه تروریستی داعش فعالیت دارد، در سخنرانی کوتاهی شکست این گروه تروریستی را در موصل به دلیل حمله و عقب گرد در عملیات دانست و تلعفر را به عنوان مرکز موقت فرماندهی این گروه تروریستی معرفی کرد.

همزمان با ضربات سنگین ارتش و نیروهای مردمی بر پیکر داعش، اوضاع تروریست ها در سوریه نیز رو به وخامت نهاده است. بر اساس گزارش های مختلف، رقه پایتخت داعش در سوریه مورد محاصره قرار گرفته و این شهر در آستانه سقوط می باشد.

از سوی دیگر به موازات از دست دادن زمین، داعش بخش اعظمی درآمد و اموال خود را از دست داده است. در واقع زمانی که داعش بر زمین های زیادی مسلط بود، درآمد مالی فراوانی هم به دلیل زمین هایی که دارای چاه نفتی بودند داشت. گفته می شد حدود هشتاد درصد از درآمد داعش از راه فروش نفت بوده است. بر مبنای گزارش موسسه بریتانیایی آی اچ اس، درآمد ماهانه داعش به شکل چشمگیری از ۸۱ میلیون دلار در سه ماهه دوم سال ۲۰۱۵ به ۱۶ میلیون در سه ماه دوم سال ۲۰۱۷ تقلیل پیدا کرده است. مالیات از مردم تحت کنترل، مصادره کالا، قاچاق نفت و خرید و فروش اشیاء عتیقه از جمله راه های درآمد داعش بوده است.

اگر چه این اخبار بسیار امیدوار کننده و جای بسی خوشحالی دارد اما با این وجود نباید انتظار داشت آزادی موصل، رقه و دیگر مناطق در عراق و سوریه به معنای پایان داعش و تفکر افراطی باشد؛ چرا که داعش مبتنی بر تفکر سلفی گری شکل گرفته است که وابسته به ملیت و جغرافیا و زمان حال نمی باشد. بنابراین باید گفت تفکر داعش در آینده نیز ادامه خواهد یافت.

موضوع مهم دیگر در ارتباط با داعش این می باشد که مرگ ابوبکر البغدادی توسط ایران و روسیه تائید شده است. اخیراً وزارت دفاع روسیه اعلام کرد سرکرده گروه داعش، احتمالا در یکی از حملات هوایی نیروهای روس کشته شده است. این خبر مورد تائید نماینده ولی فقیه در سپاه پاسداران نیز قرار گرفته است.

کارشناسانی که بر روی فعالیت‌های داعش مطالعه و تحقیق می‌کنند هیچ جانشین قطعی برای ابوبکر بغدادی نمی‌شناسند؛ اما از «ایاد العبیدی» و «عیاد الجمیلی» به عنوان دو گزینه دارای بالاترین بخت برای جایگزینی وی یاد می‌کنند. اما به نظر نمی‌رسد العبیدی و یا الجمیلی خلیفه شوند؛ زیرا آنها وجهه چندانی ندارند و داعش نیز بسیاری از مناطق تحت تسلط خود را از دست داده است. العبیدی که بین ۵۰ تا ۶۰ سال سن دارد وزیر جنگ داعش و الجمیلی نیز که تقریبا همسن اوست رئیس آژانس امنیتی داعش به حساب می‌آید. شبکه تلویزیون دولتی عراق در آوریل اعلام کرد الجمیلی به هلاکت رسیده است؛ اما این خبر نیز هیچگاه به تایید رسمی نرسید.

به گزارش خبرگزاری ها، در حال حاضر داعش در شهرها و مناطقی که شکست خورده از مردم به عنوان سپر انسانی و گروگان استفاده می کند. همچنین تجربه ثابت کرده داعش پس از هر شکستِ خود به انجام عملیات تروریستی در مناطق مختلف جهان از خاورمیانه و شرق آسیا تا کشورهای اروپایی اقدام کرده تا از یک سو ناکامی های میدانی خود را در نبرد کلاسیک پوشش داده و از سوی دیگر باز هم به عنوان مهیب ترین تشکیلات تروریستی قدرت نمایی کند. از این رو می توان انتظار داشت داعش در روزهای آینده تمام تلاش خود را برای بهره برداری از ظرفیت های شبکه ای و انجام عملیاتی خبرساز و پرتلفات به کار گیرد.

نتیجۀ یک پژوهش آماری ثابت می کند که از زمان اعلام موجودیت داعش تاکنون، ۵۱ عملیات تروریستی در کشورهای غربی و آمریکا صورت گرفته که ۳۹۵ کشته و ۱۵۴۹ زخمی داشته است. در این پژوهش آماری تاکید شده که فرانسه، بیش از سایر کشورهای غربی، مقصد این عملیات تروریستی بوده است و ۱۷ عملیات تروریستی در این کشور اتفاق افتاده است. پس از آن آمریکا با ۱۶ مورد عملیات تروریستی و سپس آلمان با ۷ مورد عملیات تروریستی قرار دارند. این عملیات ها توسط ۶۵ تروریست صورت گرفته است.
در این بین عبدالباری عطوان سردبیر روزنامه رای الیوم معتقد است: شکست داعش در موصل و رقه به معنی پایان آن نیست بلکه شاید به معنی آغاز مرحله جدید و خطرناک تر آن باشد، زیرا این گروه بذر عقاید افراطی خود را با قدرت و در فاصله زمانی کوتاه منتشر کرد. بر این اساس عطوان اعلام می کند که احتمالاً اعضای داعش و سرکردگان آن به فعالیت های زیرزمینی و محرمانه در عراق و سوریه متوسل شوند یا این که بیشتر اعضای این گروه و سرکردگان میدانی آن به سمت مناطقی که در سه سال گذشته با آن بیعت کرده اند عقب نشینی کنند از جمله صحرای سیناء در مصر، خراسان در افغانستان  و یمن و ساحل افریقا (بوکوحرام) و سرت در لیبی و مناطق دیگر.

اخیراً طرفداران این گروه تروریستی در شرق آسیا به خصوص در فیلیپین نیز مشغول یارگیری و تصرف شهرها می باشند. برخی رسانه‌ها نیز به تازگی از پیروزهای داعش در شمال افغانستان از جمله در نزدیکی مرزهای ترکمنستان خبر داده اند.