به نقل ازصدانیوز ،چند مقام کشورهای عربی، اعلام کرده‌اند که آمریکا با الگوگرفتن از ناتو، در پی تشکیل سازمانی به نام «ائتلاف استراتژیک برای خاورمیانه» است که هدف آن مبارزه با نفوذ ایران در منطقه خاورمیانه است. به گزارش خبرگزاری فرانسه، این مقامات کشورهای عربی که نامشان فاش نشده، به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که دولت […]
به نقل ازصدانیوز ،چند مقام کشورهای عربی، اعلام کرده‌اند که آمریکا با الگوگرفتن از ناتو، در پی تشکیل سازمانی به نام «ائتلاف استراتژیک برای خاورمیانه» است که هدف آن مبارزه با نفوذ ایران در منطقه خاورمیانه است. به گزارش خبرگزاری فرانسه، این مقامات کشورهای عربی که نامشان فاش نشده، به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، برای شکل‌گیری این ائتلاف، به‌ویژه به عربستان‌سعودی و امارات متحده عربی اتکا خواهد کرد. گفت‌وگوها برای شکل‌گیری «ائتلاف استراتژیک برای خاورمیانه» در نشستی با شرکت سران کشورهای حاضر در این ائتلاف در اواسط ماه اکتبر در واشنگتن آغاز خواهد شد.
هدف ائتلاف مواجهه با نفوذ ایران در منطقه خاورمیانه است. تلاش برای کاهش نقش ایران در سوریه و عراق و یمن و به‌جای آن افزایش نقش عربستان، امارات، مصر، اردن و دیگر کشورهای عربی را به همراه خواهد داشت. دونالد ترامپ و تیم فعلی دولت آمریکا به موازات کوبیدن بر طبل ناقص‌بودن برجام، تلاش کردند تا هرچه بیشتر رابطه ایران و کشورهای عربی را مخدوش کنند.
اگرچه برای دستیابی به این هدف، نیاز به تلاش چندانی نبود؛ بالارفتن از دیوار سفارت عربستان در تهران و آتش‌زدن ساختمان توسط عده‌ای در دی‌ماه ۹۴، تخریب رابطه عربستان و ایران و به موازات آن کشورهای دیگر عربی را ساده کرده بود. رابطه عربستان و برخی دیگر از کشورهای عربی بعد از این اقدام قطع شد و برخی سفرایشان را فراخواندند و برخی دیگر رابطه خود را تقلیل دادند، غافل از اینکه حمله به سفارت عربستان نمودی از یک درگیری داخلی در ایران بود که بعدتر در مناظره‌های انتخاباتی سال ۹۶ نمودش پیدا شد؛ ارتباط یکی از طراحان حمله به سفارت و نزدیکی او به محمدباقر قالیباف، نامزد اصولگرایان در انتخابات. اما روابط دو کشور به همین سادگی می‌تواند به تخریب میل پیدا کند، به‌ویژه آنکه ایران و عربستان از این نمودها کم ندارند؛ نمونه‌اش ماجرای قطع رابطه در دهه ۶۰ به دلیل آتش‌سوزی در مکه.
عربستان و ایران رقابتی دیرینه در خاورمیانه دارند. سابقه این رقابت به قبل از انقلاب بازمی‌گردد؛ دورانی که رابطه حسنه شاه و آمریکا منجر به بحث ژاندارم منطقه‌‌شدن ایران شده و نفوذ در منطقه به مسئله‌ای حساس تبدیل شده بود. عربستان اما از انقلاب اسلامی ایران و تخریب رابطه تهران – واشنگتن بیشترین استفاده را کرد، حالا نوبت پادشاهی شاهان سعودی بود.
استخوان در گلو
۱۸ ماه مذاکره هسته‌ای در دولت اول حسن روحانی، مذاکره مستقیم ظریف با کری و ساعت‌ها بحث و تبادل‌نظر مذاکره‌کنندگان ایرانی با آمریکاییها و اروپایی‌ها، استخوانی در گلوی سران کشورهای عربی شده بود. چهره خندان وزیر خارجه ایران در رسانه‌های خارجی نشسته بود. به‌جای گزارش‌های منفی که از مذاکرات هسته‌ای پیشین منتشر می‌شد، همه از تلاش ایران برای دست‌یافتن به توافق می‌گفتند و این حال سران کشورهای عربی را خراب می‌کرد. آنها عادت کرده بودند به ایران‌هراسی و تخریب نقش ایران در منطقه.
سعود الفیصل، وزیر امور خارجه کهنسال عربستان، در یکی از دورهای مذاکراتی که دستیابی به توافق نزدیک به نظر می‌آمد، به وین رفت و گفت‌وگوی کوتاهش در هواپیمای شخصی در فرودگاه وین، با جان کری خبرساز شد. رابطه واشنگتن با کشورهای عربی و اسرائیل در دوره مذاکرات از نزدیکی همیشگی دور شده بود، آنچنان که مذاکراتی در سطح بالا بین این کشورها انجام نمی‌شد و همه نشسته بودند تا نتیجه مذاکرات را ببینند، اما خشم آن دوره ۱۸ ماهه با آمدن دونالد ترامپ به کاخ سفید، بستری برای روان‌شدن یافت، آن هم در شرایطی که آتش‌زدن سفارت عربستان در ایران، اندکی قبل از اجرائی‌شدن برجام، محمل قطع رابطه کشورهای عربی با ایران شده بود.
ناتوی عربی با کدام شورا؟
ناتوی عربی قرار است روی کار بیاید در شرایطی که شورای همکاری خلیج‌فارس یکی از بدترین دوره‌های خود را پشت‌سر می‌گذارد؛ دورانی که عملا می‌توان گفت شورای همکاری وجود ندارد، بلکه مجموعه چندشقه‌ای از چند کشور عربی به‌‌جا مانده است. محمد بن‌زاید، ولیعهد امارات که با داماد ترامپ رابطه دوستانه‌ای دارد، پروژه تحریم قطر را طراحی کرد؛ کشوری که پیش‌بینی می‌شد با تحریم کشورهای همسایه‌اش، به سادگی تسلیم خواست‌های آنها شود. یکی از بهانه‌های تحریم قطر، ارتباطش با ایران بود، اما پروژه طراحی‌شده در امارات بیش از آنچه موجب زمین‌گیرشدن قطر شود، محملی برای انفکاک در شورای همکاری خلیج‌فارس شد. شورای همکاری خلیج‌فارس مرکب از شش کشور عربی عربستان‌سعودی، بحرین، امارات متحده عربی، قطر، عمان و کویت است که ۲۵ می ۱۹۸۱ میلادی و با هدف یکپارچگی اقتصادی و نظامی تشکیل شد، اما آنها تصمیم گرفتند که یکی از اعضای خود را – قطر- تحریم کنند و برای اجرای این هدف دو عضو؛ یعنی عمان و کویت همکاری نکردند. با این اوصاف باید گفت شورایی به نام شورای همکاری خلیج‌فارس نمانده است، اما آنها اکنون تصمیم دارند به رهبری آمریکا، ناتوی عربی را تشکیل دهند.
پیشنهاد از ریاض
رویترز در گزارش روز گذشته خود آورده است که این ائتلاف جدید موجب تقویت همکاری‌ها در زمینه مبارزه با تروریسم و همچنین اهداف اقتصادی نیز خواهد شد. این خبرگزاری تأکید کرده که ایجاد چنین ائتلافی، روابط ایران و آمریکا را پرتنش‌تر از وضعیت کنونی خواهد کرد. کاخ سفید تأیید کرده که از چندین ماه پیش در حال تدارک مقدمات تشکیل ائتلاف عربی علیه ایران است. یک مقام دفتر ریاست‌جمهوری آمریکا که نامش فاش نشده، به رویترز گفته که طرح چنین ائتلافی سال گذشته میلادی در سفر ترامپ به ریاض، از سوی نمایندگان عربستان سعودی پیشنهاد شده بود.
همچنین سخنگوی شورای همکاری خلیج فارس اعلام کرده که «ائتلاف استراتژیک برای خاورمیانه» و در جهت آنچه «تجاوز ایران»، خوانده، تروریسم و افراط‌گرایی و برقراری ثبات در منطقه عمل خواهد کرد. خبرگزاری رویترز اضافه کرده که پیش از دونالد ترامپ، دیگر دولت‌های آمریکا نیز قصد تشکیل چنین ائتلافی را داشتهاند، اما ابتکار آنان هیچ‌گاه به سرانجام نرسید.
با این حال پیش‌بینی می‌شود که مانع‌تراشی قطر که عربستان، امارات، بحرین و مصر از سال گذشته تاکنون روابط دیپلماتیک را با آن قطع کرده‌اند، شکل‌گیری «ائتلاف استراتژیک برای خاورمیانه» را دشوار کند. دوحه از سوی همسایگان عربش به همکاری با ایران متهم است.
عمان چه خواهد کرد؟
یک عضو ناسازگار دیگر نیز در این بین به چشم می‌خورد؛ عمان. پادشاهی این کشور روابط حسنه‌ای با تهران دارد، رابطه‌ای که با ائتلافی با آمریکا و علیه ایران همخوانی چندانی ندارد. اگرچه این پادشاهی رابطه خوبی نیز با ایالات متحده آمریکا دارد. عمان در جریان سال‌های قطع رابطه تهران – واشنگتن نقش میانجی دو کشور را به خوبی بازی کرده است. عمان در دوران تحریم‌ها در مورد نقل و انتقال پول هم نقش مثبتی برای ایران ایفا کرده همچنین این پادشاهی در آزادی چند مورد زندانی خارجی از ایران نقش داشته است. اما مشخص نیست هنوز این پادشاهی محتاط در مواجهه با این ائتلاف چه خواهد کرد؟
اما دونالد ترامپ رابطه گرمی با عربستان دارد به‌ویژه «ریاض»ی که با مدیریت جوانی مثل محمدبن سلمان می‌چرخد و دست به اقدامات مبتکرانه‌ای هم زده است از یک سو تسویه حساب سیاسی و مالی با شاهزادگان دیگر و در دیگر سو، تحول‌گرایی در داخل مثل اجازه رانندگی به زنان عرب. اما رابطه گرم ولیعهد سعودی با ولیعهد امارات و دوستی آنها با تل‌آویو و واشنگتن چندضلعی جذابی در وضعیت پیچیده خاورمیانه است. دونالد ترامپ در اولین سفر خارجی در قامت رئیس‌جمهوری ایالات متحده به عربستان می‌رود و با پادشاه کهنسال رقص شمشیر می‌کند و قرارداد هنگفت فروش تسلیحات می‌بندد. سفرهای گاه و بیگاه مقامات دیگر آمریکا به‌ویژه داماد او به امارات، مصر و اردن نیز هر کدام بخشی از نقشه آنها در خاورمیانه است. محمد بن سلمان به واشنگتن می‌رود و تصاویر ملاقات صمیمی‌اش با ترامپ منتشر می‌شود. ملاقات‌هایی که هر کدام با موجی از اظهارات علیه ایران همراه است. تیرماه گذشته نیز پادشاه اردن به واشنگتن سفر کرد و با پمپئو، جان بولتون و جیمز ماتیس ملاقات کرد. همه اینها نشان می‌دهد رابطه کشورهای عربی و واشنگتن رو به بهبود و به موازات آن رابطه تهران و واشنگتن همچنین رابطه تهران با پایتخت‌های عربی نامناسب به پیش می‌رود.
خاکریزی مقابل ایران
رویترز به نقل از مقام‌های عرب از طرح دولت دونالد ترامپ برای تشکیل ائتلافی با کشورهای عربی در مقابله با ایران خبر داده است. از اهداف این طرح تعمیق همکاری‌ها در زمینه دفاع موشکی و مقابله با تروریسم است. ایده تشکیل ائتلافی علیه ایران نخستین بار در عربستان سعودی مطرح شده است. خبرگزاری رویترز به نقل از چهار منبع آگاه می‌نویسد، کاخ سفید به دنبال همکاری عمیق‌تر با این کشورها در زمینه دفاع موشکی، آموزش نظامی، مقابله با تروریسم و مسائلی نظیر تقویت اقتصاد منطقه‌ای و روابط دیپلماتیک است. رویترز پیش‌بینی کرده، تشکیل این ائتلاف متشکل از هم‌پیمانان سنی که از سوی مقام‌های کاخ سفید و خاورمیانه «ناتو عربی» نامیده شده احتمالا تنش میان ایالات متحده و ایران را بالا خواهد برد.
دولت آمریکا امید دارد این تلاش که در حال حاضر به نام «مسا» یا «ائتلاف استراتژیک خاورمیانه» نامیده شده در نشستی در واشنگتن که برای ۱۲ تا ۱۳ اکتبر با شرکت چندین کشور مقرر شده مورد بحث و تبادل‌نظر قرار بگیرد. کاخ سفید تأیید کرده که با شرکایش در منطقه «چندین ماه» است که بر سر این طرح شور و مشورت می‌کند.
یکی از سخنگویان شورای امنیت ملی کاخ سفید مدعی شده «مسا در برابر تعرض، تروریسم و افراط‌گرایی ایران مانند یک خاکریز عمل می‌کند و به منطقه ثبات می‌بخشد». او که حاضر به افشای نام خود نشد از تصدیق اینکه ترامپ خود میزبان این نشست در موعد مقرر خواهد بود سر باز زد و منابع آگاه گفته‌اند مشخص نیست که این طرح امنیتی در میانه اکتبر نهایی شود. در گذشته اقدام‌های مشابه از سوی دولت‌های قبلی آمریکا برای تشکیل ائتلافی رسمی‌تر با هم‌پیمانان عربی شکست خورده است. یک مقام بلندپایه ایران به رویترز گفته است: «آمریکاییها و متحدان منطقه‌ای‌شان به بهانه ثبات امنیتی در خاورمیانه در حال دامن‌زدن به تنش در منطقه‌اند». او تصریح کرد، این طرح «نتیجه‌ای به بار نخواهد آورد و شکاف میان ایران، متحدان منطقه‌ای‌اش و کشورهای عربی تحت حمایت آمریکا را عمیق خواهد کرد».
همه اینها در حالی است که ایران در منطقه نفوذ دارد، حضور نیروهای ایرانی در سوریه موجب عقب رانده‌شدن داعش و تروریسم شده و حضور ایران، ترکیه و روسیه در میز مذاکره بر سر سوریه موجب شده صلح در این کشور دست‌یافتنی‌تر به نظر برسد. اما در همه سال‌هایی که خاورمیانه درگیر بحران سوریه و بعد یمن بوده کشورهای عربی نقش آتش‌افروختن را برعهده داشتهاند نه فروکاهیدن از آتش
