برچسب: فلسفه

ملاصدرا یا هر کس دیگر به شرطی می‌تواند از گزاره‌های ذاتاً متعلق به یک دستگاه باور مدعی شناخت در یک دستگاه باور مدعی شناخت فراگیرتر بهره گیرد که اَبَربافتار یا اَبَردستگاه مدعی شناختی به نام حکمت متعالیه معرفی کند که در آن بتواند نشان دهد باورهایش هم صادق‌اند هم موجه‌اند هم همساز با یکدیگر. اگر آن اَبَردستگاه چنان باشد که درون آن گزاره‍‌‌ها یا باور‌های مستقل فلسفی مشائی و فلسفی اشراقی و همچنین باورهای عرفانی و قرآنی و حدیثی بدون پیوند با هم تنها مخلوط شده باشند آنگاه ما با یک مخلوط التقاطی طرفیم. اگر اندیشه‌ورز توانسته باشد اَبَردستگاهی متشکل از این دستگاه‌‌ها ایجاد کرده باشد چیزی ساخته است که دیگر نه فلسفه است نه دین نه عرفان.

مرحوم آقای مصباح (رضوان ‌الله ‌علیه) یک خصوصیّات منحصربه‌فردی داشتند که من در مجموعه‌ی فضلای برجسته‌ی قم که از قدیم می‌شناختیم، و حالا هم بحمدالله برکات بعضی‌شان ادامه دارد، نگاه میکنم، جامع این خصوصیّات را کسی مثل مرحوم آقای مصباح مشاهده نمیکنم؛ علم فراوان، فکر خوب و نوآور، بیان رسا و واضح، انگیزه‌ی تمام‌نشدنی و بی‌نظیر، خلقیّات و رفتارهای شایسته و برجسته، سلوک و معرفت و توجّه معنوی و مانند اینها؛ مجموع اینها را واقعاً انسان نمیتواند پیدا کند. اینها در آقای مصباح جمع بود.

ما باید بدانیم که در عین حالی که قرآن فهم متعارف عرفی را فی الجمله به جامعه رسانده است، اما آن فهم عمیقش را آن فهمی که معارف را و حقائق را خصوصاً معارف و حقائق توحیدی را اگر بخواهد به جامعه ابلاغ کند حالا غیر از اینکه ائمه(علیهم السلام) در صدر این عالمان الهی هستند وارثان آنها هم باید تبیین درست و تفسیر درستی را ارائه کنند.

انسان یک ضلعش نظام فاعلی است که آفریدگار اوست، این ضلع اول؛ یک نظام داخلی است که آن را عالمانه و محققانه آفرید این ضلع دوم؛ و یک نظام غایی است که هدفمند آفرید، یاوه و بیهوده نیست، این ضلع سوم؛ یعنی ضلع اولش «توحید» است خدا آفرید، ضلع دومش «علم» است عالمانه آفرید، ضلع سومش «هدفمند» است، حکیمانه آفرید.

«نسل‌های متعددی از روشنفکران ایرانی، به ویژه آن‌ها که به زبان خارجی تسلط نداشتند، آشنایی با اندیشه‌های فلسفی غربی را با خواندن کتاب معروف فروغی در این خصوص یعنی «سیر حکمت در اروپا» آغاز کرده‌اند. این کتاب هنوز هم، پس از گذشت بیش از هفتاد سال از تألیف آن، خواندنی و پربار است. فروغی مبدع اندیشه‌های جدیدی نیست و هیچ‌گاه چنین ادعایی نداشته‌است، اما او را می‌توان یکی از تواناترین ایرانیان در درک اندیشه‌های مدرن غربی و انتقال درست و بدون اعوجاج آن‌ها به زبان فارسی دانست. نه تنها «سیر حکمت در اروپا» بلکه دو کتاب اولیه وی یعنی «اصول علم ثروت ملل» و «حقوق اساسی» شاهدی بر این مدعا است.»

فلسفه ما عمدتا بر محور هستی‌شناسی است که به الهیات عام و خاص تقسیم می‌شود. این الهیات خود قلب فلسفه و مهم‌ترین بخش فلسفه است. بنابر این تقابل بین فلسفه و الهیات به معنایی که در فلسفه ما مطرح است بی‌وجه است. اشکالی که البته به فلسفه متاخر ما وارد این است که فلسفه به هستی‌شناسی و الهیات منحصر شده و به شعب و شاخه‌های دیگر فلسفه توجه جدی نشده است.

دکتر رضا غلامی (رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی) در یک سلسله استوری اینستاگرامی نوشت: «نظرات سخیف و غیرعلمی ابراهیم فیاض درباره فلسفه صدرایی و عرفان ابن‌عربی در برنامه سوره شبکه چهارم سیما بیش از هر چیز، نشان‌دهنده سواد اندک وی در ساحت فلسفه و عرفان و فراتر از آن، گرایش فیاض و مانند او به انقلابی است که چهارچوب فکری آن می‌تواند تعلقی به بنیانگذار انقلاب اسلامی یعنی امام خمینی(ره) نداشته باشد!»

فلسفه الهی، علوم مرده را زنده می‌کند و آن علم زنده را به حرکت در مسیر حق وا می دارد. پس اولین رسالت فلسفه الهی، همانا تربیت، احیا و تهذیب علوم است. آنگاه در سایه این حرکت، فلسفه عملی هم سامان می‌پذیرد.

فلسفه­ ها اگر اعتبار دارند از آن روست که اهل پرسش و طلب را در راه تفکر دستگیری می­کنند. در فلسفه قدیم در یونان کمتر و در قرون وسطی و جهان اسلام بیشتر بر استدلال و اقامه دلیل و برهان و اثبات درستی و نادرستی احکام تکیه و تأکید می­شد.

«غرض از تدوین این رساله آن است که مقدار مهمی از اصطلاحات حکمای جدید اروپا در فلسفۀ اولی با اصطلاحات فلسفۀ اسلامی منطبق گردد تا اگر کسی به یک طریقه آشنا باشد، استفادۀ مطلب از طریقۀ دیگر به آسانی تواند کرد. […] برای تکثیر فائده، مهمات اقوال فلاسفۀ جدید را نیز ضمناً از کتب معتبرۀ آنان نقل نمودم […] و جز یکی دو مورد، از فلاسفۀ قرون وسطی نقل نکردم، چون رغبت به اقوال فلاسفۀ جدید بیشتر است.»

مرحوم حسن‌زادۀ آملی را نه با آثار فقهی که با آثار او در فلسفه، عرفان، ریاضی، نجوم، ادبیات فارسی و عربی و به عنوان مثال تصحیح «کلیله و دمنه» می‌شناسیم و می دانیم که ورود به عرصۀ تصحیح آثار کلاسیک، کاری بسیار تخصصی بوده است و این یادآوری لازم است که در ادبیات هم به کوشندگانی چنین علامه گفته می شده و مشهورتر از علامه محمد قزوینی است.

مرحوم استاد حسن حسن‌زاده آملی مشهور به علامه حسن‌زاده، فیلسوف و عارف شیعه ایرانی. ایشان آثار بسیاری در فلسفه، عرفان، ریاضی، نجوم، ادبیات فارسی و عربی دارد. همچنین برخی از مهم‌ترین آثار فلسفی و عرفانی، چون اشارات، شفا و شرح فصوص الحکم را تصحیح کرده و بر آن‌ها شرح و حاشیه نگاشته است.

ایشان شرح منظومه حکیم سبزواری (قدس سره) در منطق و فلسفه، کتاب عظیم «اسفار»، کتب معتبر عرفان از جمله تمهید القواعد ابن ترکه، شرح فصوص الحکم، مصباح الانس و ... را در محضر زاهد عصر، حکیم و عارف الهی حضرت آیت الله العظمی یحیی انصاری شیرازی قرائت کرد.

استاد سید جلال الدین آشتیانی در زمره معدود علمای دانشگاهی کشور بود که هیچ روز را به بهانه روز تعطیل دست از کار علمی برنداشت و بی وقفه در جهت تحقق اهداف والای خویش به تصحیح انتقادی نسخ خطی فلسفه و عرفان پرداخت، بر آنها مقدمه های مبسوط عالمانه و شروح محققانه نوشت و یا در کتب و مقالات مستقل تألیف خود، به بسط و تفسیر و نقد آرای مربوط به فلسفه و عرفان اسلامی- ایرانی، همت گماشت.

«علامه طباطبایی سال ها از عمر خویش را صرف تحصیل و مطالعه و تدریس فلسفه کرده اند و از روی بصیرت به آراء و نظریات احاطه داشته اند و به علاوه روی عشق فطری و ذوق طبیعی افکار محققین اروپا را به خوبی نیز از نظر گذرانیده اند.»