جنگ و صلح در عصر توئیتر

در میان رهبران کشورهای دنیا از حیث استفاده از شبکه اجتماعی توئیتر، باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در صدر قرار دارد و از سه آدرس در شبکه توئیتر برای درج نظرات خود استفاده می‌کند که به شرح زیر است: (@BarackObama, @WhiteHouse, and @POTUS). در عین حال نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند با داشتن دو آدرس زیر (@narendramodi and @PMOIndia)   از نظر میزان حضور در شبکه توئیتر پس از پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان که در رده دوم است، در دو رده سوم و چهارم سران کشورهای دنیا جای گرفته است. وزیر خارجه هند نیز نه‌تنها در جایگاه دهم این جدول جای دارد، بلکه عنوان پرطرفدارترین زن در صفحه توئیتر را در سرتاسر جهان به دست آورده است.

اگر بخواهیم ارزیابی دقیق‌تر و صحیح‌تری از میزان نفوذ رهبران کشورهای جهان در سیاست‌های بین‌المللی از طریق توئیت‌ها و بازتوئیت‌ها توسط این افراد ارائه دهیم، باید بگوییم که در این زمینه نیز باراک اوباما در صدر جدول قرار دارد و نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در رده قابل توجه هفتم قرار گرفته است. و نکته قابل توجه این است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا نیز در رده سوم این فهرست جای دارد.

از سوی دیگر مشخص است که میانگین حضور مقامات برخی از کشورهای جهان مانند عربستان، ونزوئلا، ترکیه و اندونزی در این رسانه تقریبا برابر است و مقامات این کشورها از این نظر در میان ۱۰ نفر برتر مقامات کشورهای دنیا قرار دارند. بسیاری از رهبران این کشورها از توئیتر برای تحکیم و تثبیت سیاست خارجی حکومت‌های خود بهره می‌گیرند.

با این وجود علاوه بر گسترش استفاده از رسانه‌های اجتماعی مانند توئیتر به عنوان یکی از شیوه‌های توسعه دیپلماسی سنتی، برخی وقایع رخ‌داده در ماه‌های اخیر نیز نشان می‌دهد که نقش توئیتر در پیشبرد دیپلماسی کشورها که از آن به عنوان توئیدیپلماسی نیز یاد می‌شود، هم در عرصه تقویت صلح و بهبود روابط میان کشورها و هم در عرصه افزایش تنش‌ها و یا وقوع جنگ میان کشورها بسیار برجسته بوده است. مثال‌های زیر بخشی از موارد رخ‌داده در همین خصوص است:

• در اواسط سال ۲۰۱۴ میلادی ایجاد هشتگی با عنوان «هشتگ مقابله» باعث بروز تنش میان آمریکا و روسیه شد، زیرا هر دو از هشتگی با نام مشترک «اتحاد برای اوکراین» استفاده کردند تا اهداف مورد نظر خود را درباره اوکراین پیش ببرند.

• در نوامبر ۲۰۱۴ نخست‌وزیر هند در توئیتی از دعوت از اوباما برای سفر به این کشور خبر داد و دولت آمریکا نیز در توئیتی این دعوت را پذیرفت.

• در ماه می ۲۰۱۵ وزارت خارجه آمریکا از توئیتر برای ازسرگیری روابط با کوبا استفاده کرد، اما استفاده از این شیوه درباره ایران با ناکامی مواجه شد.

• در دسامبر سال ۲۰۱۶ خبری جعلی در توئیتر مبنی بر تهدید موشه یعلون، وزیر دفاع سابق اسرائیل علیه پاکستان منتشر شد که در آن آمده بود اگر پاکستان با داعش بجنگد، اسرائیل به این کشور حمله اتمی خواهد کرد. وزیر دفاع پاکستان نیز همین تهدید را علیه اسرائیل به کار برد.

با این وجود به نظر می‌رسد ترامپ دراماتیک‌ترین و غیرمتعارف‌ترین نوع استفاده از توئیتر را به نام خود ثبت کرده است. وی از توئیتر برای بیان نظرات خود درباره سلاح‌های اتمی، طرح تشکیل دو دولت در فلسطین و مسئله تایوان استفاده کرد.

مجموع این مسائل نشانه اهمیت توئیتر به عنوان رسانه‌ای است که مقامات کشورها ترجیح می‌دهند از آن استفاده کنند. در واقع به نظر می‌رسد این مقامات استفاده از شیوه‌های سنتی در دیپلماسی را عامدانه و آگاهانه به چالش می‌کشند.

این وضعیت حاکی از این است که بسیاری از مقامات مزبور که بسیاری از آنان افراد تاثیرگذاری در سیاست بین‌المللی هستند، از رسانه‌های اجتماعی به عنوان یک ابزار نیرومند برای ابراز نظرات افرا‌ط‌گرایانه خود استفاده می‌کنند و تمایلی برای گفتگو و مذاکره به منظور حل مشکلات ندارند.

اکنون این سوال مطرح می‌شود که آیا استفاده از توئیتر می‌تواند منجر به بروز یک جنگ و یا برقراری صلح شود؟ احتمال دارد.

وقایع اخیر نشان می‌دهد که احتمال وقوع چنین مسائلی به واسطه وجود توئیتر و استفاده روزافزون از آن وجود دارد. البته خطرات بالقوه موجود در توئیتر را زمانی می‌توان بررسی کرد که مقامات کشورها و دولت‌ها از آن برای پیشبرد دیپلماسی مورد نظر خود استفاده کنند. متاسفانه هیچ یک از مقاماتی که تمایل به استفاده از توئیتر دارند، به این مسئله آن طور که باید نمی‌اندیشند. می‌توان گفت که همین نکته به بزرگترین چالش پیش روی استفاده از توئیتر در عرصه دیپلماسی عمومی و پیشبرد سیاست‌های بین‌المللی تبدیل شده است.