افضل الدین کاشانی؛شاعر، حکیم و فیلسوف بزرگ ایرانی

به گزارش نبأخبر،بابا افضل شاعر، حکیم و فیلسوف بزرگ ایرانی است که در نیمه دوم قرن ششم و آغاز قرن هفتم زندگی می کرده. وی رباعی های زیبایی را سروده که نزد مردم محبوبیت دارند، همچنین در کتابخانه های ایران و جهان تعداد زیادی از نوشته های فلسفی این شخصیت بزرگ تاریخ به چشم می خورد.
چکیده ای از زندگی نامه افضل الدین کاشانی :
نام کامل: افضل الدین محمد بن حسین بن محمد مَرَقی کاشانی

شهرت: بابا افضل

تاریخ تولد: نیمۀ اول قرن شش

محل تولد: کاشان

وفات: حدود سال ۶۱۰

محل دفن: کوه ‌های مَرَق از قراء کاشان

زندگی نامه باباافضل:
بابا افضل که نام اصلی او محمد بن حسین بن محمد مَرَقی کاشانی می باشد در نیمه اول قرن ششم در کاشان به دنیا آمد، وی یکی از فیلسوفان، حکیمان و شاعران بزرگ ایرانی محسوب می شود که در کتابخانه های سراسر دنیا آثار متعددی را به خود اختصاص داده است. رباعی های زیبایی توسط این شاعر نوشته شده اند که محبوبیت زیادی در میان مردم دارند.

در تاریخ از جزئیات زندگی بابا افضل اطلاعات روشنی در دسترس نیست، بر اساس آنچه آورده اند در زمان حمله سراسری چنگیز به ایران زمین یعنی در اوایل قرن هفتم؛ بابا افضل در سنین پیری به سر می برد. خواجه نصیرالدین توسی از فردی به نام کمال الدین محمد حاسب صحبت می کند که از شاگردان باباافضل بوده و در دوران کودکی خواجه نصیر به توس مهاجرت کرده و خواجه نصیر برای یادگیری ریاضی به او مراجعه می کرده است.

این شاعر و فیلسوف بزرگ تمام طول عمر خود را در کاشان گذراند و وقت خود را با فعالیت هایی نظیر تدریس، تألیف، تحقیق و مباحثه طی کرده است. در برخی منابع خواجه نصیر الدین توسی به عنوان شاگرد یا خویشاوند باباافضل معرفی می شود. بابا افضل در زبان فارسی بسیار مهارت داشته، از این رو قلمی شیوا، رسا، دلنشین و پخته دارد و نوشته های او کاملا طبق اصول نوشتاری به قلم تحریر در می آمدند.

باباافضل در رسالاتی که از خود برجای گذاشته تمام تلاش خود را به کار گرفت تا لغات فارسی را به جای لغات عربی به کار ببرد. چند مقاله این فیلسوف وطن دوست درباره تصوف و سلوک و حکمت به زبان فارسی با متنی بسیار فصیح به تحریر درآمده است و بیشتر آثاری که از باباافضل برجای مانده با زبان فارسی هستند و از موارد استثناء می توان به؛ مدارج الکمال یا گشایش نامه و رساله در علم و نطق یا منهاج مبین اشاره کرد.

افضل الدین کاشانی,باباافضل کاشانی,زندگی نامه افضل الدین کاشانیمحل دفن افضل الدین کاشانی
نسخه های خطی باباافضل:
در کتابخانه های سراسر دنیا و ایران نسخه های خطی از باباافضل به چشم می خورد، البته این مقدار نسبت زیادی را به خود اختصاص می دهد. نوشته های فلسفی باباافضل کوتاه هستند و بیشتر آنها به زبان فارسی نوشته شده اند و تعدادی نیز به زبان عربی دیده می شوند، برخی از آثار باباافضل که به زبان عربی نوشته شده اند بنابر درخواستی که دوستان و مریدان از او داشته اند به فارسی برگردانده شده اند. در نوشته های فلسفی وی زبانی سلیس و روان وجود دارد ولی بابا افضل از اصطلاحات نوین فلسفی که ابداع خودش بودند نیز استفاده کرده است. در زمینه فلسفه تعدادی از نامه های بابا افضل به چشم می خورد.

بعضی از نوشته های فسلفی باباافضل به شکل پراکنده و جداگانه به چاپ رسیده بودند که در نهایت توسط آقای مجتبی مینوی با همراهی آقای یحیی مهدوی در سال ۱۳۳۱ و ۱۳۳۷ مصنفات بابا افضل را در دو جلد و با تصحیح علمی – پژوهشی در انتشارات دانشگاه تهران انتشار دادند. در جلد دوم از این مجموعه ۱۹۲ رباعی، ۷ غزل و ۳ قصیده به چشم می خورد و مستندات آن وجود دارد.

درست است که باباافضل در رشته های فلسفی به شهرت رسید اما در حوزه رباعی نیز توانست به آوازه و محبوبیت در میان مردم دست پیدا کند، در میان جمگ ها و سفینه ها تعداد زیادی رباعی به باباافضل نسبت داده شده است که به طور قطع بیشتر آنها به او تعلق ندارند.

عرض نامه؛ اثری مشهور از باباافضل:
یکی از آثاری که بیشتر از سایر نوشته های این فیلسوف توانست نظرات خاص او را در معرض نمایش قرار دهد؛ عرض نامه است. این کتاب در ۴ بخش یا عرض نوشته شده است که شامل؛ عرض کنندگان و کارگران در اجسام عالم، عرض اجسام یا موجودات منفعل و کنش‌پذیر، عرض دانسته‌های مردم (انسان) و عرض دانندگان و بیان ماهیت و انیت داننده.

در این اثر باباافضل بر شناخت نفس و مقام والایی که خود انسان از راه دانستن حقایق کلی حاصل می کند، اشاره دارد و همچنین اشاره دارد هدف نهایی که از نوشتن عرض نامه وجود دارد در مباحث بخش‌های سوم و چهارم این کتاب که به دانش حقایق کلی اشاره دارد، پنهان شده است.

جامع الحکمه باباافضل:
جامع الحکمه توسط محمدتقی دانش‌پژوه در تهران سال ۱۳۶۱ انتشار یافت؛ که در مورد تأویل «بسمله» و همچنین فواید عرفانی و فلسفی که از آنها صحبت می کند. این نوع نگارش به جزء در گفتار چهاردهم وجه دین ناصر خسرو قبادیانی در جایی دیگر دیده نمی شود.

این کتاب با داشتن تعدادی مبحث درباره علت نبودن خدا، که جز در تعالیم باطنی اسماعیلی وجود ندارد خود را به خصوص کرده است، اما این موضوع را نمی توان حمل بر باطن مذهبی نویسنده دانست، به خصوص که اعتقاد فلسفی او به اصالت و کفایت خرد نسبتی با تعالیم باطنی ندارد. برخی باباافضل را اسماعیلی معرفی می کنند که مطابق آنچه به نظر می رسد مربوط به استنباط از همین موضوع است. وی مذهب تسنن را بهترین راه برای رسیدن به هدف عنوان می کند و در این باره نیز چندین رباعی نوشته است که علی بن ابی طالب را ستوده است، در اصالتشان تردید وجود دارد.

بررسی تاریخ وفات باباافضل:
در مورد تاریخ وفات باباافضل آن چیزی که اهمیت دارد این است که؛ در رساله سیر و سلوک، خواجه از او با عنوان «رحمه اللّه» عنوان کرده است، این یعنی باباافضل حداقل در ۶۵۵ در قید حیات نبوده است، بنابراین افرادی که تاریخ وفات را ۶۶۶ یا ۶۶۷ معرفی مرده اند برداشت اشتباهی داشته اند، شاید این تاریخ مربوط به ۶۰۶ یا ۶۰۷ بوده است اما در اثر اشتباه نسخه برداران به این صورت تبدیل شده است.

از طرفی باباافضل در طی نامه ای به « صاحب سعید مجدالدّین محمد بن عبیداللّه » وی را به عنوان یک بنده ۶۰ ساله معرفی کرده است که در ظلمات حیات خود بادیه‌ها و عقبات را می‌سپرد. بنابراین اگر فوت او را حدود ۶۱۰ در نظر بگیریم تولد او باید پیش از ۵۵۰ بوده باشد.

بر اساس نوشته ناشران دیوان او، محل دفن باباافضل در بلندترین نقطه منتهی‌الیه غرب روستای مَرَق در ۴۲ کیلومتری شمال غربی کاشان واقع شده است.

بقعه باباافضل دارای یک صحن بزرگ و گنبدی است که از کاشی های هفت رنگ پوشانده شده است و برپایه یک منشور استوار ساخته شده است، ارتفاع ۲۵ متری بین راس گمبد و کف آرامگاه وجود دارد.

عکس های افضل الدین کاشانی,رباعیات بابا افضل الدین کاشانی,اشعار افضل الدین کاشانیمحل دفن افضل الدین کاشانی
برخی آثار باباافضل:
عرض نامه

جامع الحکمه

ره‌انجام نامه

ساز و پیرایه شاهان پر مایه

ینبوع الحیاه

مدارج الکمال یا گشایش‌نامه

جاودان‌نامه

ترجمه رساله نفس ارسطو

تفاحه

رساله در علم و نطق یا منهاج مبین

نامه‌ها و پرسشها (مکاتیب و جواب اسئله)

ایمنی از بطلان نفس در پناه خرد

مبادی موجودات نفسانی

آیات الصنعه فی الکشف عن مطالب الهیه سبعه یا آیات الابداع فی الصنعه

مختصری در حال نفس

چهار عنوان یا منتخب کیمیای سعادت

تقریرات و فصول مقطّعه

شرح حی بن یقظان

المفید للمستفید