با آغاز جنگ اوکراین علاوه بر کارشکنی‌های روسیه در توقف مذاکرات وین ذیل مستثنا‌کردن روابط تهران – مسکو از تحریم‌های آمریکا برای استفاده از آن به‌عنوان اهرم فشاری در برابر اروپا و ایالات متحده، به نظر می‌رسد با سایه سنگین روسیه بر سیاست خارجی ایران عملا تهران هم با مطرح‌کردن درخواست خود مبنی بر خروج سپاه از لیست گروه‌های تروریستی آمریکا در مسیر مدنظر کرملین گام برداشت تا شاهد بن‌بست کنونی در وین باشیم.
به گزارش نباءخبر،قاسم محبعلی، سفیر اسبق ایران در مالزی و یونان، مدیر‌کل پیشین خاورمیانه عربی و شمال آفریقا در وزارت امور خارجه و کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل، ارزیابی خود را درخصوص شکست یا عدم شکست احتمالی مذاکرات وین با یک نگاه خوشبینانه آغاز کرد و در این زمینه عنوان کرد که با وجود بن‌بست فعلی در مذاکرات و توقفی 40روزه نمی‌توان از حتمی‌بودن شکست در احیای برجام سخن گفت. به هر حال در این مدت شاهد اتفاقاتی، هم در منطقه غرب آسیا و هم در اروپا به واسطه جنگ اوکراین بودیم که تقریبا تمام توافقات جامعه جهانی را تحت‌الشعاع قرار داده است که بی‌شک مذاکرات وین هم از این قاعده مستثنا نیست. از یک طرف ایالات متحده و اروپا به دلیل چالش‌ها و تبعات ناشی از تحریم روسیه به‌خصوص در حوزه انرژی به دنبال آن بودند تا با توافق در وین بتوانند بخشی از این خلأ را با انرژی ایران پر کنند. در آن سو، مسکو پس از حمله به اوکراین به طور جد خواهان استفاده از کارت ایران در سایه تداوم مذاکرات وین برای فشار بر غرب است. اما نکته مهم‌تر اینجاست که جمهوری اسلامی ایران هم به نظر می‌رسد با نوعی تأخیر و خرید زمان سعی دارد تا روشن‌شدن جنگ اوکراین این مذاکرات را در وین به طول بکشاند؛ چراکه به باور تهران اگر روسیه در این جنگ پیروز شود، شرایطی شکل خواهد گرفت که به امتیازگیری هرچه بیشتر از اروپا و آمریکا منجر خواهد شد. در این زمینه باید دو نکته را مدنظر قرار داد؛ اول آنکه با فرسایشی‌شدن جنگ در اوکراین و انصراف مسکو از حمله و تصرف کی‌یف به نظر می‌رسد پوتین دیگر نمی‌تواند موفقیت ملموسی در جنگ اوکراین به دست آورد. دوم آنکه حتی اگر این جنگ به نفع روسیه هم تمام شود، هیچ تغییری در معادلات اروپا و آمریکا به واسطه مذاکرات وین علیه جمهوری اسلامی ایران نخواهد داشت؛ یعنی اروپا و آمریکا مواضع خود را برخلاف تهران به جنگ اوکراین گره نزده‌اند؛ چراکه از یک طرف غربی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که روسیه در جنگ اوکراین به پیروزی نمی‌رسد. در‌عین‌حال ایالات متحده و اروپا توانسته‌اند بر شوک اولیه بازار انرژی به دلیل تحریم روسیه غلبه پیدا کنند؛ ضمن اینکه اروپا اکنون از فصل سرما و نیاز به سوخت عبور کرده است. بنابراین بهترین سناریو برای اروپا و آمریکا در جنگ اوکراین فرسایشی‌شدن آن با هدف افزایش تبعات و تحریم‌های روسیه در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی، انرژی، دیپلماتیک، تجاری و… است؛ کما‌اینکه تداوم جنگ در اوکراین به افزایش هزینه‌های انسانی، نظامی، لجستیکی و امنیتی روسیه خواهد انجامید.
مدیر‌کل پیشین خاورمیانه عربی و شمال آفریقا در وزارت امور خارجه تحلیل خود درباره تأثیر جنگ اوکراین بر توقف مذاکرات وین را از زاویه دیگری ادامه داد و پیرو آن خاطرنشان کرد که با آغاز جنگ اوکراین علاوه بر کارشکنی‌های روسیه در توقف مذاکرات وین ذیل مستثنا‌کردن روابط تهران – مسکو از تحریم‌های آمریکا برای استفاده از آن به‌عنوان اهرم فشاری در برابر اروپا و ایالات متحده، به نظر می‌رسد با سایه سنگین روسیه بر سیاست خارجی ایران عملا تهران هم با مطرح‌کردن درخواست خود مبنی بر خروج سپاه از لیست گروه‌های تروریستی آمریکا در مسیر مدنظر کرملین گام برداشت تا شاهد بن‌بست کنونی در وین باشیم. در‌صورتی‌که اساسا مسئله تحریم سپاه خارج از چارچوب مذاکرات و مربوط به قانون کاتسا و مصوب کنگره آمریکاست؛ بنابراین دولت بایدن قادر به خروج سپاه از لیست تحریم‌های آمریکا بدون رضایت کنگره نیست. ضمن اینکه قرار‌گرفتن سپاه در لیست گروه‌های تروریستی آمریکا به تصمیم دولت ترامپ بازمی‌گردد. با این حال اگرچه دولت بایدن در ابتدای مذاکرات آمادگی خود را برای خروج سپاه از لیست گروه‌های تروریستی اعلام کرده بود و برای اجرائی‌کردن آن درخواست‌هایی نظیر تعدیل سیاست‌های منطقه‌ای و توان دفاعی ایران را مطرح کرد، اما با توقف کنونی در مذاکرات عملا نفوذ بازیگران مخرب ضد احیای برجام از عربستان سعودی و اسرائیل گرفته تا کنگره آمریکا و… سبب شده است که اکنون دولت بایدن دیگر توانی برای اجرائی‌کردن درخواست ایران نداشته باشد. بدون‌تردید این سناریو، سناریوی مدنظر روسیه است.
سفیر اسبق ایران در مالزی با تأکید بر تأثیرپذیری برخی جریان‌های سیاسی داخلی از نگاه روسیه با هدف توقف مذاکرات وین خاطرنشان کرد: متأسفانه اکنون این باور یا بهتر بگویم توهم در داخل کشور تقویت پیدا کرده که با تداوم جنگ اوکراین، تشدید فشار روسیه بر غرب، پیروزی قریب‌الوقوع کرملین و همچنین افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی، جمهوری اسلامی دیگر نیازی به حصول توافق در وین و احیای برجام ندارد؛ چراکه ایران همین الان می‌تواند با افزایش صادرات انرژی، آن‌هم با قیمت‌های بالا، خلأ تحریم‌های برجامی را پر کند. در‌‌حالی‌که واقعیت آن است که از یک طرف وضعیت فعلی بازار انرژی با تعیین تکلیف جنگ اوکراین در این شرایط باقی نخواهد ماند؛ ضمن اینکه اگر امروز جمهوری اسلامی ایران و دولت رئیسی نسبت به دولت روحانی با فراغ بال بیشتری می‌تواند به صادرات نفت دست بزند به دلیل آن است که دولت بایدن برای حصول توافق در وین، تحریم‌های حوزه انرژی ایران را تعدیل کرده و اتفاقا به همین دلیل است که کشوری مانند چین می‌تواند اقدام به خرید نفت بیشتر از ایران بکند. در نتیجه عکس این وضعیت هم صادق است. به این معنا که اگر این مذاکرات نهایتا به شکست برسد، دولت بایدن سیاست فشار حداکثری را به وضعیت دولت دونالد ترامپ و حتی بدتر از آن خواهد کشاند؛ چراکه دولت بایدن برخلاف دولت سابق آمریکا توانسته است جامعه جهانی به‌خصوص اروپایی‌ها را با خود علیه ایران در مذاکرات وین همراه کند. بنابراین کافی است که این مذاکرات در وین به نتیجه نرسد، آن زمان با درخواست آمریکا به یکی از کشورهای اروپایی حاضر در برجام به عنوان عضو رسمی در توافق هسته‌ای پروسه فعال‌شدن مکانیسم ماشه برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، بازگشت تمام قطع‌نامه‌ها و تحریم‌های اتحادیه اروپا، سازمان ملل و شورای امنیت کلید خواهد خورد. در این زمینه اکنون آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم کمال همکاری خود را با این موضوع خواهد داشت؛ چراکه ایران در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای بعد از مصوبه مجلس موسوم به «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» دست به اقداماتی زده است که با هر منطق و خوانشی عملا برجام را زیر سؤال می‌برد. از همه مهم‌تر آنکه در صورت فعال‌شدن مکانیسم ماشه دیگر حق وتوی چین یا روسیه هم کارکردی نخواهد داشت. هرچند اگر این حق وتو وجود داشته باشد بعید به نظر می‌رسد پکن و مسکو بخواهند از آن برای حمایت از تهران استفاده کنند.
