فرونشست بحرانی زمین در پنج نقطه خراسان رضوی

وی افزود: مکان وقوع این فرونشستها به همراه عوارض سطحی بیشتر در دشتهای کشاورزی واقع در اطراف شهرها و روستاها و معمولا در حاشیه دشت اتفاق می افتد.
نعیمی مجد ادامه داد: در برخی نقاط نیز مسیر عبور قناتهای بایر به صورت شکاف طولی مشاهده می شود اما نشست یکنواخت بدون عوارض سطحی در مرکز دشتها اتفاق افتاده که شواهد آن با بیرون زدن لوله جدار چاههای بهره برداری آب نمایان است.
وی علت اصلی این نشستها را برداشت بی رویه از منابع آبهای زیرزمینی و کسری سفره های آب زیرزمینی در اثر تداوم بلند مدت پدیده خشکسالی ذکر کرد.

رئیس اداره مدیریت بحران و پدافند غیرعامل اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی گفت: معمولا رقم دقیقی را نمی توان برای خسارت ناشی از فرونشستها تعیین کرد زیرا عمده خسارت پنهان است.
وی درباره میزان خسارت احتمالی ناشی از فرونشست زمین در خراسان رضوی گفت: هم اینک پدیده فرونشست خسارتهایی برای زیرساختهای اصلی مانند خطوط ریلی و جاده ای، مخابرات، نفت، گاز و برق در دشتهای نیشابور و خواف و برای مناطق مسکونی در دشتهای بردسکن، جوین و مشهد داشته است.
او افزود: از جمله مهمترین موارد پرخطر فرونشست را در خراسان می توان ایجاد شکاف عمود بر مسیر خط آهن مشهد – تهران در محل روستای بشرو شهرستان نیشابور و جاده خواف – سلامی نام برد.

نعیمی درباره عواقب مخرب فرونشست بر زیرساختها گفت: پدیده فرونشست می تواند در درازمدت سبب ایجاد خسارتهایی در زیرساختهای اصلی مانند خطوط انتقال ریلی، جاده ای و انتقال انرژی شود.
وی بیان کرد: وقوع شکست، اعوجاج (کژی) و ریزش ناگهانی در مسیر هر یک از این زیرساختها علاوه بر خسارتهای مالی فراوان تلفات انسانی و عواقب اجتماعی بسیار خطرناک را در پی دارد، از سوی دیگر با گسترش نشستها عملا ایجاد هر نوع زیرساخت جدید غیرممکن و یا با هزینه های زیاد بهسازی همراه خواهد بود.

رئیس اداره مدیریت بحران و پدافند غیرعامل اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی گفت: از مهمترین اقداماتی که باید به صورت فوری در دستور کار قرار گیرد انجام مطالعات سریع در زمینه بررسی وضعیت همه دشتهای استان از لحاظ نشست و پهنه بندی دشتها با توجه به میزان نشست، وجود سازه های حیاتی، سکونتگاههای انسانی و زیرساختهاست.
نعیمی مجد افزود: این پهنه بندی می تواند مبنای اقدامات پیشگیرانه در گسترش فرونشستها از طریق مدیریت برداشت آب در نقاط بحرانی و ایجاد سازه های جدید در مناطق کم خطر باشد.
وی ادامه داد: هم اینک طرح پایش فرونشست دشتهای خراسان رضوی توسط اداره کل زمین شناسی ارائه شده و در مرحله اختصاص بودجه قرار گرفته است.
او گفت: در این طرح ابتدا پنج دشت بحرانی در مدت زمان ۶ ماه با روش پردازش داده های راداری از لحاظ میزان نشست سالیانه مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس پهنه بندی مناطق پرخطر جهت اعمال تدابیر پیشگیرانه در اختیار شرکت آب منطقه ای و سازمان جهاد کشاورزی قرار داده می شود.
وی اضافه کرد: در مرحله بعد همه دشتهای خراسان رضوی پهنه بندی و در مرحله تکمیلی طرح مزبور طی یک برنامه پنج ساله همه دشتهای استان به سامانه جی.پی.اس سه فرکانسه برای پایش دائمی فرونشست مجهز می شوند.

رئیس اداره مدیریت بحران و پدافند غیرعامل اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی همچنین گفت: گزارشهای فرونشست که در این نوشتار ارائه شد، مربوط به عملکرد کارگروه مخاطرات زلزله و لغزش لایه های زمین در این اداره کل است که یک کارگروه ی پژوهشی با عضویت جمعی از اساتید دانشگاههای استان و متخصصین دستگاههای مرتبط می باشد.
نعیمی مجد افزود: اعضای این کارگروه مشکلات مربوط به مخاطرات زلزله و زمین لغزش، مخاطرات ناشی از رانش و ریزش لایه های روسطحی و ایجاد مخاطره برای مناطق مسکونی پایین دست آن و مخاطرات مربوط به فرونشست دشتهای استان را مورد بحث و بررسی قرار داده و نسبت به ارائه راهکارهای کوتاه مدت و بلندمدت مبادرت می کنند.
وی بیان کرد: در همین راستا کمیته فرعی از کمیته های زیرمجموعه کارگروه به نام کمیته مخاطرات زمین لغزش با محوریت اداره کل زمین شناسی تشکیل شده که مباحث در این کمیته به صورت تخصصی با انجام بازدیدهای صحرایی، تشکیل جلسات تخصصی و حصول نتیجه در کارگروه پس از ارائه و بررسی تصمیمات مقتضی انجام می گیرد.