این معاهده یک رژیم راستی‌آزمایی جهانی را برای نظارت بر پایبندی ایجاد کرده و شبکه‌ای از ایستگاه‌های نظارتی-۳۲۱ ایستگاه که در ۸۹ کشور قرار دارد- مجهز به فن‌آوری‌های مختلف برای شناسایی هرگونه نشانه‌ای از انفجارهای هسته‌ای را در بر می‌گیرد. این ایستگاه ها می‌توانند صدا، امواج شوک یا امواج رادیواکتیو ناشی از یک انفجار هسته‌ای را شناسایی کنند. هدف اصلی CTBT جلوگیری از گسترش سلاح های هسته ای و پیشبرد تلاش های خلع سلاح است. در مقدمه این معاهده آمده است که هدف آن حمایت از خلع سلاح و عدم اشاعه، از طریق محدود کردن توسعه تسلیحات هسته ای و توقف تولید سلاح های پیشرفته تر توسط کشورهاست
به گزارش نبأخبر،روسیه با رد تصویب معاهده منع جامع آزمایش های هسته ای بیشتر اقدامی نمادین انجام داده است تا از این طریق باعث برقراری مجدد برابری استراتژیک با ایالات متحده شود.
رئیس‌جمهوری روسیه روز پنج‌شنبه لایحه لغو تصویب معاهده منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBT) که در ۱۸ اکتبر توسط دومای روسیه به تصویب رسید را امضا کرده و رسما کشورش را از اجرای این پیمان خارج کرد. ویاچسلاو ولودین، رئیس دومای ایالتی روسیه در هنگام لغو تصویب این معاهده در دومای روسیه در اینباره گفت: «۲۳ سال است که ما منتظر هستیم تا ایالات متحده این معاهده را تصویب کند. اما واشنگتن به دلیل استانداردهای دوگانه و نگرش غیرمسئولانه خود به مسائل امنیتی جهانی این کار را انجام نداد». خروج روسیه از معاهده منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای پس از آن اتفاق افتاد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه ماه گذشته گفت مسکو هم می‌تواند موضع واشنگتن را بگیرد و همانند آن بخشی از این پیمان نباشد.
واکنش های بین المللی
لغو تصویب CTBT باعث نگرانی هایی در سطح جهان شده و واکنش هائی را به همراه داشته است . آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در بیانیه ای در اینباره گفت: «اقدام روسیه تنها به کاهش اعتماد به رژیم بین المللی کنترل تسلیحات کمک خواهد کرد». وی ادامه داد: «مقامات روسی می گویند اقدام برنامه ریزی شده روسیه برای پس گرفتن تصویب، به معنای از سرگیری آزمایشات نیست و ما از مسکو می خواهیم که به این اظهارات پایبند بماند». وی همچنین تاکید کرد: «ایالات متحده همچنان متعهد به اجرایی شدن CTBT است و ما تعهد خود را به تعلیق آزمایش مواد منفجره هسته‌ای تکرار می‌کنیم. ضروری است که ما هنجار جهانی را در برابر آزمایش مواد منفجره هسته ای حفظ کنیم.»
رابرت فلوید، رئیس سازمان منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای نیز این اقدام روسیه را محکوم کرد. فلوید که سعی کرده بود با مقامات ارشد روسی لابی کند تا نظرشان را تغییر دهند، در حساب ایکس خود گفت: «تصمیم امروز فدراسیون روسیه برای لغو تصویب معاهده جامع منع آزمایش‌های هسته‌ای بسیار ناامیدکننده و عمیقاً تأسف‌آور است».
سفارت آمریکا در کی‌یف نیز این اقدام را “گامی مهم در جهت اشتباه” خواند. کارل هالرگارد، سفیر اتحادیه اروپا در سازمان‌های بین‌المللی در وین هم گفت: «اتحادیه اروپا عمیقا از این تصمیم روسیه ابراز تأسف می‌کند». دولت فرانسه به عنوان یکی از امضاکنندگان اصلی این معاهده نیز گفت که از تصمیم روسیه برای لغو تصویب این معاهده متاسف است.
معاهده منع جامع آزمایش های هسته ای CTBT چیست؟
معاهده منع جامع آزمایش هسته ای (CTBT) یک معاهده بین المللی است که هدف آن ممنوعیت همه انفجارهای هسته ای در سطح زمین، جو، زیر آب و زیرزمین است. این معاهده در سال ۱۹۹۶ توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد و توسط ۱۸۴ کشور امضا و توسط ۱۶۸ کشور تصویب شده است. معاهده ۱۹۹۶ همه انفجارهای هسته‌ای، از جمله آزمایش‌های مستقیم تسلیحات هسته‌ای را غیرقانونی می‌داند.
این معاهده یک رژیم راستی‌آزمایی جهانی را برای نظارت بر پایبندی ایجاد کرده و شبکه‌ای از ایستگاه‌های نظارتی-۳۲۱ ایستگاه که در ۸۹ کشور قرار دارد- مجهز به فن‌آوری‌های مختلف برای شناسایی هرگونه نشانه‌ای از انفجارهای هسته‌ای را در بر می‌گیرد. این ایستگاه ها می‌توانند صدا، امواج شوک یا امواج رادیواکتیو ناشی از یک انفجار هسته‌ای را شناسایی کنند. هدف اصلی CTBT جلوگیری از گسترش سلاح های هسته ای و پیشبرد تلاش های خلع سلاح است. در مقدمه این معاهده آمده است که هدف آن حمایت از خلع سلاح و عدم اشاعه، از طریق محدود کردن توسعه تسلیحات هسته ای و توقف تولید سلاح های پیشرفته تر توسط کشورهاست
مصر، اسرائیل، ایران و چین این معاهده را امضا کرده اند اما آن را تصویب نکرده اند، در حالی که هند، کره شمالی و پاکستان حتی تا این حد هم پیش نرفتند. ایالات متحده نیز CTBT را در سال ۱۹۹۶ امضا کرد اما سنا آن را تصویب نکرد. در واشنگتن، تلاش‌ها برای تصویب آن به طور مکرر، عمدتاً در راستای خطوط حزبی شکست خورده است چراکه دولت‌های جمهوری‌خواه استدلال می‌کنند که آمریکا برای بهبود یا اصلاحات آینده در زرادخانه هسته‌ای خود باید امکان آزمایش های هسته ای را داشته باشد. روسیه این معاهده را در سال ۲۰۰۰ تصویب کرده بود که البته همانطور که پیش از این اشاره شد در اکتبر گذشته دومای روسیه تصویب این معاهده را لغو و روز پنج شنبه پوتین آن را تائید کرد.
این معاهده از زمان مطرح شدن در برابر آزمایش های هسته ای انفجاری نوعی تابو ایجاد کرده است. هیچ کشوری از دهه ۱۹۹۰ چنین آزمایشی را انجام نداده است به جز کره شمالی که آخرین آزمایش از شش آزمایش خود را در سال ۲۰۱۷ انجام داد. این در حالی است که طبق اعلام سازمان ملل متحد، در مدت پنج دهه از سال ۱۹۴۵ تا زمان ارائه معاهده CTBT در سال ۱۹۹۶، بیش از ۲۰۰۰ آزمایش هسته‌ای اتفاق افتاد که ۱۰۳۲ مورد آن توسط ایالات متحده آمریکا و ۷۱۵ مورد آن توسط شوروی انجام شد.
هدف روسیه چیست؟
روسیه بعد از لغو این معاهده در وضعیتی مشابه با آمریکا قرار خواهد گرفت یعنی هر دو این کشورها CTBT را امضا کرده اند اما تصویب نکرده اند. روسیه با وجود رد تصویب CTBT به همکاری با سازمان مربوط به معاهده ممنوعیت آزمایش‌های هسته‌ای و نظام رصد جهانی ادامه خواهد داد چرا که این کشور یکی از امضاکنندگان کنوانسیون CTBT و همچنین کنوانسیون وین در مورد حقوق معاهدات است که کشورها را ملزم می کند به معاهداتی که امضا کرده اند، صرف نظر از اینکه آن را تصویب کرده اند یا نه، پایبند باشند. سخنان دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین که گفت خروج روسیه از معاهده منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای به معنای قصد انجام آزمایش‌های هسته‌ای نیست، تائید این ادعا است. همچنین سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه در اوایل این ماه گفت که مسکو به ممنوعیت آزمایش های هسته ای احترام می گذارد و آزمایش های هسته ای را تنها در صورتی از سر می گیرد که آمریکا این کار را انجام دهد.
پس در واقع روسیه با رد تصویب معاهده منع جامع آزمایش های هسته ای بیشتر اقدامی نمادین انجام داده است تا از این طریق باعث برقراری مجدد برابری استراتژیک با ایالات متحده شود. همچنین این اقدام مسکو گام دیگری در فهرست طولانی سیگنال های هسته ای است که از فوریه ۲۰۲۲ استراتژی ارعاب هسته ای مسکو را تشکیل می دهد. از زمان تهاجم همه جانبه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، پوتین و دیگر مقامات روسیه به طور مکرر توجه خود را به زرادخانه هسته‌ای این کشور، که بزرگترین زرادخانه در جهان است، جلب کرده‌اند تا دیگر کشورها را از کمک به اوکراین در مقاومت در برابر تهاجم بازدارند. رد تصویب CTBT روسیه را به سمت آغاز آزمایش های هسته ای هدایت نخواهد کرد چرا که کرملین به خوبی می داند یک آزمایش هسته ای به احتمال قریب به یقین باعث می شود که دیگر کشورها نیز از آن پیروی کنند و مسابقه تسلیحاتی جدیدی آغاز شود. جدای از همه اینها سی و دو ایستگاه از ۳۲۱ ایستگاه نظارتی CTBT در خاک روسیه هستند و این مساله پایبندی روسیه به معاهده را تا حدی تضمین می کند.
